ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ

      Γεννήθηκε το 1947 στον Πειραιά, όπου έζησε τα πρώτα είκοσι χρόνια της ζωής του,κάνοντας από μικρή ηλικία διάφορες χειρωνακτικές δουλειές στο λιμάνι και τα γύρω μηχανουργεία και εργοστάσια. Άφησε ημιτελείς δύο ενάρξεις σπουδών στην Αθήνα και το Λονδίνο. Παντρεύτηκε δύο φορές κι απέκτησε δύο γιους. Δούλεψε αρκετά χρόνια στη διαφήμιση, ενώ από το 1990, εγκατέλειψε οριστικά κάθε βιοποριστική δραστηριότητα. Έργα του: «Δανεικιά Γραβάτα» (1976 Διηγήματα), «525 Τάγμα Πεζικού» (1981/ 2000 Εξάντας/ 2015 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Τα Παιδιά Της Χελιδόνας» (1983, 2001 Εξάντας/ 2015 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Δέσποινα» (1984/ 2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Τη Νύχτα Που Έφυγε Ο Μπούκοβι» (1989/ 2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/ 2024 Τόπος, Διηγήματα), «Εναντίον Του Marlboro» (1991/ 2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Από Εδώ Πέρασε Ο Κίλροϊ» (1991/2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Γραπτά 1976-1996» (1997 Εξάντας), «Αυγά Μαύρα» (1998/2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/2014 Τόπος, Θέατρο), «Λίστα Γάμου» (1998/2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/ 2016 Τόπος, Θέατρο), «Άρης, Ο Αρχηγός Των Ατάκτων» (1997, 2001 Εξάντας/ 2003 Ελληνικά Γράμματα/2009 Τόπος, Ιστορική Βιογραφία) «Ημών Των Ιδίων» (2003 Ελληνικά Γράμματα/ 2008 Τόπος, Δοκίμια), «Ο Άνεμος Κουβάρι» (2005 Ελληνικά Γράμματα/ 2012 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Εγχειρίδιο Βλακείας» (2008 Τόπος, Δοκίμια), «Εκ Πειραιώς» (2012 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Συλλεκτική Έκδοση» (2013, Τόπος) «Πρόβες Πολέμου» (2014 Τόπος, Νουβέλα), «Πειραιώτες» (2016 Τόπος), «Σχέσεις» (2017 Τόπος, Δοκίμια), «Πειραιάς Βαθύς» (2018 Τόπος, Νουβέλα), «Έρωτες Στη Μεταπολίτευση» (2019 Τόπος, Μυθιστορηματική Αυτοβιογραφία), «Οι Άτακτοι» (2022 Τόπος), «Πολλά Μικρά Απλά» (2024 Τόπος,) «Ο Κόκκινος Καθηγητής» (2025 Τόπος, Νουβέλα) Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: «Η Προσωπικότητα Του Άρη Βελουχιώτη Και Η Εθνική Αντίσταση» (1998, Φιλίστωρ), «Θρησκευόμενοι Κόκκινοι Επιστήμονες» (2006 Ελληνικά Γράμματα), «Στέλιος Καζαντζίδης» (2008, Άλτερ Έγκο ΜΜΕ ΑΕ), «Πειραιάς» (2009, Τσαμαντάκη), «Χωρίς Μαγνητόφωνο» (2018, Πόλις).

  

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Ο Κόκκινος Καθηγητής»;

     Δεν ξέρω αν μπορώ να το ονομάσω έμπνευση, επειδή όλα αυτά τα χρόνια που γράφω, διαγκωνίζονται  μέσα μου πρόσωπα, σκέψεις, καταστάσεις και πιέζουν να βγουν στην επιφάνεια. Κι είναι σα να μην ορίζω εγώ  τη  σειρά που θα εμφανιστούν,  αλλά είναι δική τους απόφαση. Έτσι έγινε και με τον «κόκκινο καθηγητή» που τον κουβαλάω χρόνια εντός μου, αυτός άνοιξε βηματισμό, βγήκε μπροστά κι εγώ έπρεπε απλώς να σας τον συστήσω.

Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία στην ιστορία σας;

     Θα  θυμάστε την παραδοξολογία του  Φλωμπέρ που έλεγε «Η μαντάμ Μποβαρί είμαι εγώ». Ε, λοιπόν δεν ήταν καθόλου παραδοξολογία, κάθε συγγραφέας βάζει δικά του στοιχεία σε ό,τι κι αν γράφει, πόσο μάλλον εγώ που είμαι αθεράπευτα αυτοαναφορικός

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το βιβλίο σας και ποιο είναι αυτό;

     Όπως λέει ο Προυστ: «Κάθε αναγνώστης διαβάζει μόνο ό,τι υπάρχει μέσα του». Έτσι, το «μήνυμα» που αναφέρατε, είναι διαφορετικό για κάθε αναγνώστη και επίσης διαφορετικό ακόμη και για τον ίδιο, ανάλογα πόσο ανοιχτός είναι να το δεχτεί, σε τι ψυχική κατάσταση βρίσκεται. Γι’ αυτό συμβαίνει να ξαναδιαβάσουμε ένα βιβλίο, μετά από καιρό, και να πάρουμε διαφορετικά ερεθίσματα από την πρώτη ανάγνωση.

Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Αναμφίβολα. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι πολιτισμός γραπτός. Από τα κείμενα γνώρισε όλος ο κόσμος την Ελλάδα και με βάση αυτά τα κείμενα, δομήθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Αλλά δεν σταματάμε στην αρχαιότητα, σε κάθε χώρα εμφανίζονται νέα σπουδαία κείμενα που την εμπλουτίζουν πολιτισμικά, διαμορφώνουν ψυχές και κοινωνικές σχέσεις. Για παράδειγμα, οι Άγγλοι είναι παιδιά του Σαίξπηρ και του Ντίκενς, οι Γάλλοι του Ουγκώ, του Ντεκάρτ, του Βολταίρου, αυτοί έχουν καθορίσει τη ζωή τους κι ας μην έχουν διαβάσει ούτε γραμμή τους.

Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

     Αυτή την αμεσότητα έχει ένα μανιφέστο, μια προκήρυξη. Η λογοτεχνία είναι πιο βραδυφλεγής, έμμεση και υποδόρια.

Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Πολύ νωρίς, νομίζω από δεκατριών χρονών άρχισα να γράφω διάφορα και ευτυχώς να τα σκίζω. Πέρασα δεκαπέντε χρόνια σκίζοντας το πρωί αυτά που είχα γράψει το βράδυ, ώσπου να δημοσιεύσω κάτι, κι εξακολουθώ να είμαι ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού μου.

Θα σας γυρίσω κάποια χρόνια πίσω, για να σας ρωτήσω ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Δεν τρελάθηκα, χάρηκα, μα το πήρα ψύχραιμα. Μεγαλύτερη ικανοποίηση πήρα και εξακολουθώ να παίρνω απ’ τη μεγάλη ανταπόκριση των αναγνωστών.

 Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Προσωπικά, απαλλάσσομαι γιατί με τριβέλιζαν για καιρό μέχρι να εμφανιστούν. Όμως ελπίζω να ζουν ιαματικά στη μνήμη κάποιων αναγνωστών που τους αγάπησαν. 

Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Αλλιώς θα ήταν αδύνατον να περιγράψω τα δικά τους.

Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Όλοι. Θετικοί και αρνητικοί.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Μόνο η επιμελήτρια. Ουδείς άλλος.

Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Αυτός που διαβάζει ένα βιβλίο απροϋπόθετα, ανοιχτός στη συμμετοχή και στη συγκίνηση.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Φυσικά, επειδή  στο γράψιμο συμμετέχει έντονα και το υποσυνείδητο, κάτι που σημαίνει ότι προκύπτουν συναισθήματα, σκέψεις και παραστάσεις που λανθάνουν εντός σου και δεν είχες συνείδηση ότι υπάρχουν, γιατί ποτέ δεν είχε χρειαστεί να εμφανιστούν  στην περιοχή του συνειδητού.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Αλίμονο αν οι πεποιθήσεις μας, (όχι οι αξίες μας), παρέμεναν αρραγείς. Θα σήμαινε ότι περνούν τα χρόνια, οι εμπειρίες διαδέχονται η μία την άλλη και τίποτα δεν διδασκόμαστε. Θα είναι λίγο τρομαχτικό να μη μας μαθαίνει τίποτα η ζωή, σαν να ζούμε επιδερμικά.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Με τον μοναχικό τρόπο ζωής μου, σπανίως έχω την ευκαιρία.

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Θα μπορούσε, αλλά δεν έτυχε.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Όχι, όταν γράφω μένουν όλοι απ’ έξω.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Κατ’ αρχάς, είναι πολύ δύσκολη για τους δικούς του ανθρώπους. Ο συγγραφέας έχει μια μυστική ζωή δική του, στην οποία δεν χωράει κανένα άλλο πρόσωπο, όσο αγαπημένο κι αν του είναι, συνήθως είναι παρών-απών και απομονώνεται μεγάλα διαστήματα για να γράψεις. Καταστάσεις καθόλου ευχάριστες για τους άλλους. Για τον ίδιο, είναι μια επώδυνη διαδικασία, η οποία εκτός των άλλων απαιτεί συνεχή κριτική εγρήγορση, πρέπει κάθε λίγο ν’ αποφασίζεις τι μένει και τι φεύγει. Ίσως η ευτυχέστερη στιγμή είναι όταν μπαίνει στο κείμενο η τελευταία λέξη.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Είναι πολύ νωρίς.

Σας ευχαριστώ πολύ!

 

ΜΙΑ ΣΑΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΠΑΡΑΔΟΞΩΝ

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΔΕΛΛΗΣ
Μετάφραση ΣΠΥΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ
Εκδόσεις BYZANTINE TALES
Σελ. 288, Μάιος 2025

      Ο τρόπος διδαχής της Ιστορίας του Βυζαντίου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, που εστιάζει στην αποστήθιση μεγάλου όγκου πληροφοριών (πολλές φορές επουσιωδών), αποθάρρυνε πολλούς, να ασχοληθούν πιο εμπεριστατωμένα με την υπερ-χιλιόχρονη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η οποία ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. και καταλύθηκε  με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολής από τους Οθωμανούς το 1453, αν και η διάλυση είχε επέλθει πολύ νωρίτερα.

     Στους αιώνες που ακολούθησαν, η δυτική κυρίως ιστοριογραφία, παρουσίασε τον βυζαντινό πολιτισμό ως «πρότυπο της χειρότερης κοινωνίας που μπορεί κανείς να φανταστεί: μια θεοκρατική, δεισιδαιμονική κοινωνία, διοικούμενη από ευνούχους και μοχθηρούς μοναχούς, χωρίς ίχνος ηθικής».

     Ανταποκρίνονται αυτοί οι χαρακτηρισμοί στην πραγματικότητα; Η απάντηση είναι και ναι και όχι! Γιατί η μία πλευρά του Βυζαντίου η σκοτεινή, η γεμάτη ίντριγκες και συνωμοσίες, δολοφονίες φιλόδοξων διαδόχων κλπ,  είναι όπως περιγράφεται και ακόμη χειρότερη. Υπάρχει όμως και μια άλλη, πιο φωτεινή πλευρά. Αυτήν προσπαθεί να αναδείξει μέσα από το βιβλίο του, που κυκλοφόρησε αρχικά στις ΗΠΑ, ο καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο του Chicago, Αντώνης Καλδέλλης.

     Σταχυολογώντας αποσπάσματα από διάφορα κείμενα, από ένα ευρύ φάσμα συγγραφέων και χρονικών περιόδων,  μας παρουσιάζει μια πιο «ανάλαφρη» και πολλές φορές χιουμοριστική πλευρά του Βυζαντινού πολιτισμού για θέματα όπως: Γάμος και Οικογένεια, Ανορθόδοξος Έρωτας, Ζώα, Φαγητό και Δείπνο, Ευνούχοι, Ιατρική, Επιστήμες και Τεχνολογία, Πόλεμος-Με Κάθε Τρόπο, Τροφείο Παράξενων Αγίων, Αιρέσεις και Σκάνδαλα, Συλλογή από Καθάρματα, Ευρηματικές Βρισιές, Τιμωρίες, Ξένοι Τόποι και Λαοί, Ξένοι Λαοί και Στερεότυπα, Λατίνοι, Φράγκοι και Γερμανοί, Καταστροφές κυρίως Θεϊκής Προέλευσης, ενώ το τελευταίο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους πιο «γνωστούς» αυτοκράτορες. Το βιβλίο κλείνει με τον κατάλογο των 88 αυτοκρατόρων και τις χρονολογίες που βασίλεψαν. Ανάμεσά τους και δύο γυναίκες. Η Ειρήνη (797-802) που κατέλαβε τον θρόνο και την εξουσία «αφού τύφλωσε τον ίδιο της τον γιο Κωνσταντίνο ΣΤ! και η Θεοδώρα (1055-1056), κόρη του Κωνσταντίνου Η! και ανιψιά του Βασιλείου Β! του Βουλγαροκτόνου».

     Το βιβλίο, που όπως αναφέρει ο συγγραφέας του «είναι πρωτίστως ένα έργο ψυχαγωγίας» και είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η αποσπασματική του ανάγνωση, περιλαμβάνει συναρπαστικές ιστορίες, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και απευθύνεται τόσο σε φιλίστορες αναγνώστες, όσο και στο ευρύ κοινό. Δεν είναι ένα έργο ακραιφνώς ιστορικό ή καλύτερα να πω ότι είναι ελάχιστα ιστορικό και περισσότερο-ας μου επιτραπεί η έκφραση- «κουτσομπολίστικο» ή ανεκδοτολογικό, αφού συμπεριλαμβάνει «υλικό που κάνει τους Βυζαντινούς να φαίνονται παράξενοι και ξένοι, αλλά και υλικό που αναδεικνύει τη ρεαλιστική, εφευρετική και ορθολογική πλευρά τους. Μπορούσαν να είναι χυδαίοι, κοσμικοί και πνευματώδεις-ακόμη και στις πιο πνευματικές τους στιγμές».

     Πριν ολοκληρώσω την παρουσίαση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος τόμου, θέλω να αναφέρω ότι τα κείμενα συνοδεύονται από εξαιρετική εικονογράφηση και να εξάρω την πολύ προσεγμένη εκτύπωση και την σκληρόδετη έκδοση, που σπάνια βλέπουμε σε βιβλία στις μέρες μας!          

Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
Σελ. 136, Μάρτιος 2025

      Την αφήγηση του βίου ενός αγοριού που γεννήθηκε σε χρόνους δίσεκτους και που πέρασε δύσκολα στη ζωή του, περιλαμβάνει το χρονικό του Δ. Χαριτόπουλου που έχει τίτλο «Ο Κόκκινος Καθηγητής».

     1947 στον Πειραιά. «Ο Εμφύλιος ρήμαζε τη χώρα και τους ανθρώπους. Κανείς δεν ήταν ασφαλής. Στα βουνά και στα χωριά της υπαίθρου κόρωναν οι αδελφοκτόνες μάχες. Στην Αθήνα και στον Πειραιά διεξαγόταν ένας κρυφός, ύπουλος πόλεμος. Η αστυνομία έκανε εφόδους σε σπίτια με το πιστόλι στο χέρι, ομάδες ασύδοτων ένοπλων παρακρατικών έστηναν «μπλόκα» στους δρόμους των συνοικιών, για να ελέγξουν τους περαστικούς, ακούγονταν πυροβολισμοί, τρεξίματα την νύχτα, και κάθε λίγο γίνονταν συλλήψεις».

     Μια νέα γυναίκα στα Μανιάτικα του Πειραιά, ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο –σ’ αυτόν τον κόσμο-τον καρπό ενός παράνομου έρωτα. Ένα παιδί που δεν το ήθελε κανείς. Ούτε ο πατέρας του, που ήταν καθηγητής Μαθηματικών, ούτε η μητέρα του. Μια 20χρονη, που θέλοντας να ξεφύγει από το ασφυκτικό περιβάλλον της οικογένειας κτηνοτρόφων των Αγράφων, της οποίας ήταν μέλος, μετοίκησε σε συγγενείς της στον Πειραιά και παντρεύτηκε τον πρώτο άντρα που της προξένεψαν: Έναν ήσυχο αρτεργάτη με τον οποίο εγκαταστάθηκαν στα Μανιάτικα όπου ήταν φτηνά τα νοίκια. Έτσι γνώρισε τον καθηγητή. «Το 1944, με το τέλος της Κατοχής, ο καθηγητής θα γνωρίσει το τρίτο καθοριστικό πρόσωπο της ζωής του. Τον μόνο άνθρωπο στον οποίο δεν μπορεί να επιβληθεί. Είναι η νεαρή παντρεμένη, που ήρθε με τον άντρα της να ζήσουν μέσα στην ίδια του την αυλή, στο δωμάτιο που έχουν προς ενοικίαση. Αυτή θα γίνει το πάθος του».

     Κι όχι άδικα, αφού η νεαρή γυναίκα, εκτός από τη φυσική της ομορφιά, είχε μια έμφυτη αίσθηση κομψότητας, έναν δυναμικό χαρακτήρα και μοναδικό ταμπεραμέντο. «Από εμφάνιση, τρόπους, ποστάρισμα σώματος και ομιλία, δεν θα πίστευες ότι είναι μια αγράμματη κοπέλα από το Βουνό […] Είναι μια σύγχρονη νέα γυναίκα της πόλης, απαλή, ερωτική, με φωτεινό πρόσωπο και μεγάλο στήθος, κι όλα αυτά την κάνουν αφάνταστα επιθυμητή. Παράλληλα ανέπτυξε μια γοητευτική λεπτότητα στους τρόπους, χωρίς να γίνεται σαχλή, και παραδόξως απέπνεε «ευγένεια καταγωγής» που ξεγελούσε για τις πραγματικές της καταβολές».

     Τελικά όμως, παρά την απόρριψη, ξεπερνώντας κάθε αντιξοότητα και σε πείσμα όλων, το μωρό, «ένα βαρύ, κατάγερο αγόρι, που έκλαιγε θυμωμένο, δυνατά και παρατεταμένα», γεννήθηκε στην καρότσα ενός… φορτοταξί, που μετέφερε την ετοιμόγεννη σε νοσοκομείο! Κι έτσι ξεκίνησαν όλα…

     Απολαυστικό και συναρπαστικό ανάγνωσμα, που καταφέρνει να αιχμαλωτίσει τον αναγνώστη και μέσα στις λίγες σελίδες του να αγγίξει πολλά ζητήματα: Τις σχέσεις, ερωτικές και συγγενικές, την συνεκτική δύναμη της οικογένειας, το μετεμφυλιακό κράτος, την «λευκή τρομοκρατία», αλλά και το πείσμα, το ηθικό ανάστημα, και την επιμονή που συνήθως φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα.