ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΙΖΑΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 153, Οκτώβριος 2024

      

Το Κυπριακό, βρίσκεται πάντα πολύ ψηλά στην ατζέντα του ενδιαφέροντος της ελληνικής διπλωματίας. Όχι άδικα, αφού αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα για τον ελληνισμό.

     Ο αποχαρακτηρισμός και η δημοσιοποίηση εγγράφων της ΚΥΠ (τώρα ΕΥΠ) που σχετίζονται με την περίοδο του πραξικοπήματος κατά του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και την τουρκική εισβολή, εκτόξευσε στα ύψη το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. «Η κρίση του Κυπριακού το 1974, συνέπεια του πραξικοπήματος της δικτατορίας Ιωαννίδη εναντίον του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις 15 Ιουλίου και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε […] σηματοδοτεί αυτό που έγινε αντιληπτό στην Ελλάδα ως η μεγαλύτερη εθνική καταστροφή μετά το 1922».

   Το βιβλίο του Σ. Ριζά, διευθυντή του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, που παρουσιάζω σήμερα και κυκλοφόρησε πριν από δύο μήνες, αναφέρεται σε βάθος κι εκτενώς σε αυτό το πρόβλημα.

    Ο συγγραφέας, συμβουλευόμενος ένα ευρύ φάσμα πηγών, βιβλιογραφίας και αρχείων, εξετάζει βήμα-βήμα την πορεία του Κυπριακού. Αναλύοντας το ιστορικό πλαίσιο, αναφέρεται στην πρώτη «κρούση» της κυβέρνησης Παπάγου, προς την βρετανική κυβέρνηση των Συντηρητικών με επικεφαλής τον Ο. Τσόρτσιλ, και υπουργό εξωτερικών τον Άντονι Ίντεν, που ζητούσε αυτοδιάθεση για την Κύπρο μετά την αποχώρηση της Μεγ. Βρετανίας, κάτι που ουσιαστικά θα ισοδυναμούσε με ένωση με την Ελλάδα. «Όταν το 1953 η νέα συντηρητική κυβέρνηση του Ελληνικού Συναγερμού υπό τον στρατάρχη Παπάγο αποφάσισε να θέσει το θέμα στη βρετανική πλευρά, ενήργησε με δύο εσφαλμένες παραδοχές. Η πρώτη ήταν ότι η Ελλάδα ήταν πλέον ένας αξιόπιστος σύμμαχος […] Η δεύτερη ήταν ότι το ζήτημα δεν αφορούσε την Τουρκία και μπορούσε να επιλυθεί χωρίς την εμπλοκή της Άγκυρας[…] Δεν ίσχυε ούτε το ένα ούτε το άλλο». Για να φτάσει στις διαρκώς τεταμένες σχέσεις του Μακαρίου με στρατιωτικό καθεστώς και το προδοτικό –όπως αποδεικνύεται- πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών, που έδωσε στην Τουρκία μια νομιμοφανή δικαιολογία να εισβάλει και να δημιουργήσει τετελεσμένα που βασανίζουν εδώ και πενήντα χρόνια την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους για το ίδιο το καθεστώς, το οποίο κατέρρευσε υπό το βάρος της κρίσης που δημιούργησε. Ακόμη καταδεικνύει το πόσο ανέτοιμο ήταν, όχι μόνο να βοηθήσει την Κύπρο, αλλά και να υπερασπιστεί την ίδια την Ελλάδα σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία.

     Ο Σ. Ριζάς, με αναλύσεις των τηλεγραφημάτων που αντάλλασαν οι πρεσβείες με τις πρωτεύουσες και καίριες επισημάνσεις για την οπτική του ζητήματος από τον διεθνή  παράγοντα (κυρίως ΗΠΑ και Βρετανία) και την απροθυμία των κυβερνήσεων των χωρών αυτών να παρέμβουν εκείνες τις δραματικές ώρες για να αποτρέψουν την εισβολή, αναρωτιέται γιατί «…ο Ιωαννίδης αποφάσισε να προχωρήσει στο πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, πως σχημάτισε την πεποίθηση ότι διέθετε για τον σκοπό αυτόν την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι η εικαζόμενη υποστήριξη ήταν ικανή να αποτρέψει την τουρκική εισβολή στην Κύπρο». Για να καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι «Η κρίση του Κυπριακού και η συγκεκριμένη έκβασή της, δηλαδή η de facto διχοτόμηση δεν ήταν αναπότρεπτες. Πρόεκυψαν όμως από παράγοντες που ήταν ενεργοί στη μακρά πορεία του Κυπριακού».

     Εξαιρετική ιστορική μελέτη, για ένα ζήτημα (την τουρκική κατοχή του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας), που ταλανίζει Ελλάδα και Κύπρο εδώ και πενήντα χρόνια. Χωρίς να φαίνεται δυστυχώς στο κοντινό μέλλον, μια δίκαιη και βιώσιμη λύση.

     Το βιβλίο περιλαμβάνει κατάλογο των αρχείων που αποτέλεσαν πηγές πληροφοριών, καθώς βιβλιογραφία στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.  

ΧΑΛΚΙΝΟ ΔΑΚΡΥ ΦΤΕΡΩΤΟ

ΕΙΡΗΝΗ ΕΥΦΡΑΙΜΙΔΗ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 286, Ιούνιος 2024

      Το πρώτο μυθιστόρημα της Ε. Ευφραιμίδη που έχει τίτλο «Χάλκινο Δάκρυ Φτερωτό» είναι μια συναρπαστική περιπέτεια.

     Η Μαργαρίτα Δελαβόγια, έχει να φέρει σε πέρας μια δύσκολη κι επικίνδυνη αποστολή. Για να το καταφέρει θα χρειαστεί να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις και τις κολυμβητικές της ικανότητες. «…ήταν διακεκριμένη αθλήτρια στον μαραθώνιο ανοιχτής θαλάσσης. Είχε διασχίσει τη Μάγχη και τον Τορωναίο κόλπο, με μετάλλια στους πιο δύσκολους αγώνες σε όλο τον κόσμο. Αλλά το να κολυμπάει για ώρες ολομόναχη χωρίς συνοδευτικό σκάφος στο απόλυτο σκοτάδι ήταν μια δοκιμασία πρωτοφανής. Ωστόσο, όταν ο σοφός φίλος της από τη Μονή Αγίου Παύλου της ανέθεσε με ένα κωδικοποιημένο μήνυμα αυτή την παράτολμη αποστολή, για την οποία είχε και η ίδια προσωπικό συμφέρον, δεν δίστασε ούτε στιγμή».

     Η αποστολή της είναι η εξής: Αφού ξεκινήσει από την Σάρτη της Σιθωνίας στη Χαλκιδική, πρέπει να διασχίσει κολυμπώντας νύχτα τον κόλπο του Αγίου Όρους, με προορισμό τον Άθω. Όταν φτάσει εκεί, θα χρειαστεί να σκαρφαλώσει σε μια απόκρημνη πλαγιά, για να πλησιάσει μια ακατοίκητη πλέον, σκήτη. Μέσα σε μια μικρή εκκλησία που υπάρχει στο χώρο, θα βρει ένα δέμα, το οποίο αφού τοποθετήσει σε έναν υδατοστεγή σάκο, θα πρέπει να τον μεταφέρει το επόμενο βράδυ και πάλι κολυμπώντας εκεί απ’ όπου ξεκίνησε. Όταν έφτασε στο εκκλησάκι βρήκε το δέμα κι ένα σημείωμα. «Με τις ευλογίες του πανοσιολογιοτάτου Ηγουμένου της Μόνης Αγίου Παύλου, σας παραδίδουμε αυτά τα πολύτιμα κειμήλια από το σκευοφυλάκιο. Οι προσευχές μας και η ευλογία της Θεοτόκου είθε να είναι προστάτες στον δύσκολο δρόμο σας και ας δώσουν στον κόσμο την σωτηρία που ίσως να φυλάσσεται σε αυτά». Να σημειώσω εδώ, ότι το πώς και το γιατί επετράπη σε μια γυναίκα να παραβιάσει το άβατο του Αγίου Όρους, αποτελεί μέρος της πλοκής και γι’ αυτό δεν θέλω να το αποκαλύψω!

     Όμως η αποστολή της είχε και συνέχεια. Το δέμα έπρεπε να μεταφερθεί στην Χαϊδελβέργη της Γερμανίας, για να παραδοθεί σε ένα εργαστήριο για χρονολόγηση και χημική ανάλυση. «Μέσα στην παραμυθένια μεσαιωνική ομορφιά της, η Χαϊδελβέργη έκρυβε ένα από τα πιο σύγχρονα ιδιωτικά εργαστήρια Αρχαιομετρίας. Το Archnoesis Labor, στεγαζόταν σε ένα από τα διατηρητέα κτίρια πάνω στον ποταμό Neckar. Ήταν το πιο αξιόπιστο ιδιωτικό εργαστήριο εκτίμησης έργων τέχνης […] Βασική αρμοδιότητα του εργαστηρίου ήταν να χρονολογεί και να αξιολογεί τα ευρήματα που του παραδίδουν με εχεμύθεια και τσουχτερό αντίτιμο».

     Όμως εκτός από τους μοναχούς, είναι και κάποιοι ακόμα που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα περιεχόμενα του δέματος…

     Πως συνδέονται αυτά τα αγιορείτικα κειμήλια με τους αρχαίους μύθους(;) των Αργοναυτών που ταξίδεψαν ως τη μακρινή Κολχίδα για να φέρουν στην Ιωλκό το χρυσόμαλλο δέρας; Ποια είναι η πραγματική ιστορία της πριγκίπισσας Μήδειας που ερωτεύτηκε τον Ιάσονα και δέχτηκε να εγκαταλείψει την οικογένειά της για να τον ακολουθήσει; Αλλά και ποιοι είναι αυτοί που εποφθαλμιούν τα κειμήλια προσδοκώντας να αποκομίσουν τεράστια κέρδη από τα μυστικά που κρύβουν;

     Το «Χάλκινο Δάκρυ Φτερωτό» είναι μια καλογραμμένη, εντυπωσιακή και συναρπαστική ιστορία. Καταφέρνει να συνδέσει το παρόν με το απώτατο παρελθόν, που βρίσκεται στα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ μυθολογίας και Ιστορίας. Έχει ενδιαφέροντα μύθο, καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες, σασπένς, αγωνία και κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Να επισημάνω τέλος, τα πολύ καλά ελληνικά της συγγραφέως!         

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΦΟΡΟΥΣΑΝ ΤΑ ΜΑΥΡΑ

ΠΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 383, Οκτώβριος 2024

      Μια ακόμη υπόθεση (την τέταρτη) στην οποία εμπλέκεται ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Πέτρος Ριβέρης, περιγράφει το νουάρ μυθιστόρημα του Πάνου Ιωαννίδη που θα μας απασχολήσει στην σημερινή βιβλιοπαρουσίαση.

     Την άνοιξη του 2017, ο Ριβέρης αν κι έχει αναρρώσει από τον σοβαρό τραυματισμό του, δεν βρίσκεται και στην καλύτερη ψυχολογική κατάσταση. Η αγαπημένη του Αύρα, έφυγε από κοντά του. «Βρήκε μια θέση καθηγήτριας Γραμματολογίας στη Σορβόννη και δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Τυπικά δεν έχουμε χωρίσει, αλλά η ζωή μου έχει μάθει πως όταν μια γυναίκα φεύγει, έστω και προσωρινά, κάτι θέλει να πει, κάτι θέλει να δείξει. Ακόμη και στον εαυτό της». Επίσης, εξαιτίας της εμπλοκής του στην υπόθεση που στοίχισε τον τραυματισμό του και που ενόχλησε ισχυρούς παράγοντες, οι δουλειές που αναλαμβάνει πια, είναι ελάχιστες, μικρής σημασίας και κακοπληρωμένες. Κάτι που έχει άμεση επίπτωση τόσο στην ψυχολογία του, όσο και στην επαγγελματική του φήμη, αλλά και στον τραπεζικό του λογαριασμό, που έχει… αδυνατίσει πολύ λόγω των εξόδων της αποκατάστασης των τραυμάτων του. «Η επίθεσή τους βασίστηκε στη γνωστή πρακτική της σπέκουλας. Από ντετέκτιβ που λύνει όποια υπόθεση φτάνει στα χέρια του, μετατράπηκα σε λίγο καιρό, με την αρωγή ορισμένων καλοπληρωμένων άρθρων σε τοπικά sites, σε ιδεολόγο του γλυκού νερού, που βοηθάει με το αζημίωτο ακραία στοιχεία, φυτρώνοντας εκεί που δεν τον σπέρνουν. Σημαντική συνεισφορά στην κυκλοφορία της σπέκουλας είχε και το κουτσομπολιό που μουρμούριζαν σε διάφορα στέκια οι υποτακτικοί της Uniform».

     Γι’ αυτό, βλέπει ως «μάννα εξ ουρανού», την υπόθεση που του αναθέτει ο δικηγόρος και φίλος του από τα παλιά, Ανέστης Δερμεντζόγλου. Πρέπει να εντοπίσει όσο το δυνατό περισσότερα στοιχεία που θα οδηγήσουν στην αθώωση της πελάτισσάς του Πηνελόπης Πινότση, που κατηγορείται για την βάναυση δολοφονία του εραστή της, κρεοπώλη Βασίλη Παπάζογλου. «Θέλω να ψάξεις να βρεις ότι μπορεί να λειτουργήσει ως ελαφρυντικό για την Πηνελόπη. Θα ερευνήσεις παράλληλα με την αστυνομία, την οποία δεν εμπιστεύομαι, γιατί ένα τέτοιο έγκλημα χρειάζεται άμεσα έναν ένοχο για να ησυχάσει η κοινή γνώμη. Και η Πηνελόπη είναι η κατάλληλη: υπήρξε ερωμένη του, είναι ανύπαντρη, δεν έχει παιδιά. Ξέρω ότι η κατάσταση μόνο εύκολη δεν θα είναι. Αλλά ξέρω επίσης ότι εσύ μπορείς να βρεις τι πραγματικά συνέβη. Θα πληρωθείς καλά, να το ξέρεις». Ακόμη του προτείνει, να έχει σαν άτυπο βοηθό του τον Επιμενίδη Κρητικό, πρώην επαγγελματία «ψευδομάρτυρα» και νυν ιδιοκτήτη του γραφείου τελετών «Τα Καρντάσια»!!, ο οποίος μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμος, καθώς γνωρίζει καλά τις δυτικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης.

     Ο Ριβέρης αναλαμβάνει την υπόθεση και θα εμπλακεί σε έναν κυκεώνα λαθρεμπορίας κρεάτων, παράνομων κοκκορομαχίων και στοιχηματισμού, βιασμών, κακομεταχείρισης, αλλά κι εκδικητικών ενεργειών για παλιότερες αμαρτίες που δεν πληρώθηκαν και για εγκλήματα που έγιναν από ανθρώπους που ο Νόμος δεν αγγίζει. Η ανασύνθεση του παζλ θα είναι δύσκολη, αλλά ο Ριβέρης ξέρει: «Στην αρχή δεν έχεις τίποτα, μετά ξεκινάς από κάτι μικρό, πας κάπου αλλού, μέχρι το ένα να φέρει το άλλο και να φανεί η μεγάλη εικόνα».

     Το μυθιστόρημα «Οι Γυναίκες Που Φορούσαν Τα Μαύρα», έχει ευρηματικό μύθο, κλιμακούμενο σασπένς που κρατάει «αιχμάλωτο» τον αναγνώστη  σε ότι αφορά την έκβαση της υπόθεσης, καλοδουλεμένους χαρακτήρες κι εμφανώς πιο ώριμη γραφή, σε σχέση με τα προηγούμενα βιβλία αυτής της άτυπης σειράς.  

     Όμως όπως αναφέρει ο Π. Ιωαννίδης, σε ένα «νουάρ μυθιστόρημα, το έγκλημα είναι το πρόσχημα». Έτσι, με πρόσχημα τη διερεύνηση εγκληματικών πράξεων, ο συγγραφέας παίρνει την ευκαιρία να αναφερθεί σε καίρια κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Όπως είναι οι πολυδαίδαλες σχέσεις πολιτικής εξουσίας-εκκλησίας, που πολλές φορές αποδεικνύονται πολλαπλά επωφελείς για κάποιους, η ανεξέλεγκτη κι εξόφθαλμη λαθρεμπορία, η οικονομική δυσπραγία που οδηγεί σε εργασιακές σχέσεις «γαλέρας», αλλά κυρίως οι γυναικοκτονίες, που τείνουν να εξελιχθούν σε μάστιγα. «Το γεγονός που ερέθισε το πνεύμα μου και με ώθησε να γράψω αυτό το μυθιστόρημα είναι, δυστυχώς, οι συνεχείς, δυσάρεστα τακτικές, γυναικοκτονίες…». Γι αυτό, μέσα από το μυθιστόρημα του, στηλιτεύει την κακοποιητική συμπεριφορά, σωματική και ψυχολογική, δίνοντας μια επιπλέον διάσταση στο μυθιστόρημα του, το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα!