Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΝΑΦΘΑΛΙΝΗ

ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ΣΤΡΑΤΟΣ ΔΟΡΔΑΝΑΣ

Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

Σελ. 526, Μάιος 2011

     Όπως είχα προαναγγείλει, σας παρουσιάζω μια ακόμη ιστορική μελέτη, που αφορά την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.

     Τον Οκτώβριο του 1940, ο ελληνικός λαός, παραμερίζοντας τις όποιες διαφορές υπήρχαν, με μοναδική αυταπάρνηση και γενναιότητα, αντιστάθηκε με μεγάλη επιτυχία στην ιταλική επίθεση. Μερικούς μήνες αργότερα, ο καταταλαιπωρημένος από τον πολύμηνο πόλεμο ελληνικός στρατός, δεν άντεξε στην επίθεση της τρομακτικής πολεμικής μηχανής του Χίτλερ και αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει η Ιταλία, το κατόρθωσε η Γερμανία. Σε ελάχιστο χρόνο, ολόκληρη η ελληνική επικράτεια βρέθηκε υπό γερμανική (και σε ορισμένες περιπτώσεις ιταλική και βουλγαρική) κατοχή.

      Εκτός από την αντίσταση όμως, που μετά το αρχικό μούδιασμα ξεκίνησε αμέσως, στην Ελλάδα όπως και "Σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη η συνεργασία με τον κατακτητή άγγιξε τελικά κάθε έκφανση της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας: επιχειρήσεις και οικονομικοί παράγοντες σύναψαν συμβόλαια και ανέλαβαν εργολαβίες, υποβοηθώντας την πολεμική προσπάθεια του εχθρού. Κρατικοί λειτουργοί μετατράπηκαν σε πειθήνια όργανα των γερμανικών και ιταλικών στρατιωτικών αρχών, στην καλύτερη περίπτωση επειδή ευελπιστούσαν ότι θα μετρίαζαν τα δεινά της Κατοχής. Χιλιάδες ιδιώτες υπηρέτησαν τη νέα κατάσταση σε βάρος των συμπατριωτών τους ως διερμηνείς, πράκτορες, καταδότες, μαυραγορίτες, μεσεγγυούχοι εβραϊκών επιχειρήσεων, στοχεύοντας πρωτίστως στο προσωπικό κέρδος. Δημοσιογράφοι και λογοτέχνες χρησιμοποίησαν την πένα τους για να υποστηρίξουν τον πόλεμο εναντίον των εχθρών του Γ! Ράιχ. Κοντά σ' αυτούς χιλιάδες άλλοι δέχτηκαν να ντυθούν με γερμανική στολή στον αγώνα που διεξήγαγε ο "ευρωπαϊκός πολιτισμός" εναντίον της "ασιατικής βαρβαρότητας", σε μια σύγκρουση του φασισμού με τον κομμουνισμό".

     Τι συνέβη όμως σε όλους αυτούς μετά τη λήξη της Κατοχής; "Ποια στάση έλαβε η ελεύθερη πλέον πολιτεία ενώπιον του μείζονος δοσιλογικού φαινομένου, σε μια προσπάθεια όχι μόνο να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου, κολάζοντας τις πράξεις που θα αποδεικνύονταν εθνικά ανακόλουθες, αλλά ταυτόχρονα μέσω ακριβώς της "τυφλής" δικαιοσύνης να αποδοκιμάσει μια δια παντός τέτοιου είδους συμπεριφορές και να τις τοποθετήσει οριστικά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας;" Σε αυτό το ερώτημα και άλλα παρεμφερή που αναφύονται στην πορεία, προσπαθεί να απαντήσει με την ιστορική αυτή μελέτη ο Σ. Δορδανάς. Μέσω της έρευνας που έκανε, η απάντησή του είναι ότι οι δοσίλογοι δεν τιμωρήθηκαν όσο απαιτούσε όχι μόνο το κοινό περί δικαίου αίσθημα, αλλά και οι Συντακτικές Πράξεις, που προέβλεπαν τη μεταχείρισή τους. Σ' αυτή τη μάλλον μοναδική στην Ευρώπη ατιμωρησία, οδήγησε το ξέσπασμα του Εμφυλίου και ο "κομουνιστικός κίνδυνος". Οι δοσίλογοι αίφνης, αυτοχαρακτηρίστηκαν "εθνικόφρονες" και "κομμουνιστοφάγοι", έθεσαν εαυτόν στην "υπηρεσία της πατρίδας", κατατάχθηκαν στις τάξεις του εθνικού στρατού και σε συνδυασμό με νομικά τερτίπια και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, κατάφεραν να γλιτώσουν την καταδίκη σε θάνατο και σε πολυετή φυλάκιση, όπως ο νόμος προέβλεπε και το αίμα των θυμάτων τους απαιτούσε. "Οι περισσότεροι είχαν καταφέρει να βγουν στις αρχές της δεκαετίας του '50".

     Η μελέτη, προϊόν εξαντλητικής έρευνας (σε αρχεία εφημερίδων, του ΓΕΣ, υπηρεσιών, δικαστηρίων, ιδρυμάτων, ιδιωτών-ενίοτε υπό αντίξοες συνθήκες και σε "εχθρικό κλίμα"), προσωπικών συνεντεύξεων και εκτενούς βιβλιογραφίας, "φέρνει στην επιφάνεια μια, στην κυριολεξία, σκοτεινή πλευρά της μεταπολεμικής ιστορίας της Ελλάδας". Κι επειδή οι εξελίξεις του τότε, αντανακλούν στο σήμερα, η μελέτη πρέπει να τύχει της προσοχής κάθε σκεπτόμενου πολίτη, αφού εκτός του ότι θα λύσει απορίες, θα προσφέρει "τροφή" για σκέψη και περαιτέρω προβληματισμό στα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας (ή μήπως τραγωδίας;).

     Ο Στράτος Δορδανάς είναι Λέκτορα Ιστορίας στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, εστιάζονται στη μελέτη των σχέσεων της Γερμανίας με τις βαλκανικές χώρες. Ειδικεύεται στην πολιτική-διπλωματική και κοινωνική ιστορία, στη μελέτη των πολεμικών συρράξεων και των εμφύλιων συγκρούσεων, με σημεία αναφοράς τους δύο παγκόσμιους πολέμους.

ΤΟ ΔΙΚΙΟ

ΝΙΚΟΣ ΑΡΑΠΑΚΗΣ

Εκδόσεις Ε.Ο.ΛΙΒΑΝΗΣ

Σελ. 540, 2010.

     Τον τελευταίο καιρό, τελείως συμπτωματικά, διάβασα σχεδόν το ένα πίσω από το άλλο, τέσσερα βιβλία (δύο ιστορικές μελέτες και δύο μυθιστορήματα) σχετικά με τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Και τα τέσσερα είναι πολύ καλά και τα απόλαυσα. Θέλω λοιπόν, παρουσιάζοντάς τα, να σας παρακινήσω να τα διαβάσετε κι εσείς. Για τη μια ιστορική μελέτη που έχει τίτλο "Η Ναζιστική Τρομοκρατία Στην Ελλάδα" έχω ήδη γράψει μια παρουσίαση. Στο ένα μυθιστόρημα αναφέρομαι σήμερα. Σε λίγες (ελπίζω) μέρες, θα μπορέσω να αναφερθώ και στα δύο άλλα βιβλία. Στο "Δίκιο" πρωταγωνιστής είναι ο Μηνάς. Ένας νέος άντρας που ζει στην Καλαμάτα και του οποίου ο ένας αδελφός, ο Κοσμάς, σκοτώθηκε πολεμώντας τους Ιταλούς στα βουνά της Αλβανίας και ο δεύτερος, ο Δαμιανός, δολοφονήθηκε στη διάρκεια των πρώτων μηνών της Κατοχής, από κάποιον Δρογκάκο, δοσίλογο, συνεργάτη των Γερμανών. Αυτή η δολοφονία επέδρασε καταλυτικά στο Μηνά. Αποφάσισε να εκδικηθεί. Μη υπολογίζοντας τις συνέπειες, αποφάσισε να εκτελέσει τον φονιά του αδελφού του και στη συνέχεια να φύγει στο βουνό και να καταταγεί στον ΕΛΑΣ, αφήνοντας πίσω την οικογένειά του, τη δουλειά του στο καφενείο του Στέλιου και την αγαπημένη του, την Κρινιώ.

     Με ένα παράτολμο τρόπο, θα καταφέρει όχι μόνο να εξασφαλίσει τα μέσα για να εκτελέσει το Δρογκάκο, αλλά και να πραγματοποιήσει την απειλή του. Αμέσως μετά, έφυγε για τα βουνά της Πελοποννήσου, όπου τον περίμεναν και τον οδήγησαν στο αντάρτικο λημέρι. Στη διάρκεια των μαχών που έδιναν οι αντάρτες, διακρίθηκε για τον ηρωισμό του, αλλά και την...ξεροκεφαλιά του, αφού υποστήριζε σθεναρά την άποψή του και δεν υποχωρούσε εύκολα. 'Όταν η δράση του έγινε γνωστή, ο πιο σκληρός διώκτης του, έγινε ο Διονύσης, ο αδελφός της Κρινιώς (ο οποίος φυσικά δε γνώριζε τίποτα για τη μεταξύ τους σχέση), ένα άτομο ψυχικά διαταραγμένο από τη χρόνια μάχη του με την ασθένειά του (έπασχε από φυματίωση, ασθένεια μη ιάσιμη εκείνη την εποχή), που είχε ενστερνιστεί πλήρως την κοσμοθεωρία του εθνικοσοσιαλισμού και -έχοντας και τη γνώση της γερμανικής γλώσσας- συνεργαζόταν πολύ στενά με τους Ναζί.

     Όταν ο πόλεμος τελείωσε και οι Γερμανοί υποχώρησαν, ο Μηνάς πίστεψε (όπως και πολλοί άλλοι) ότι τα βάσανα τελείωσαν και θα μπορούσε να συνεχίσει τη ζωή του. Όμως πλανήθηκε. Σύντομα άρχισαν οι διώξεις που τον ανάγκασαν να ξαναβγεί στο βουνό, αυτή τη φορά όχι για να παλέψει για την πατρίδα, αλλά για την ίδια του τη ζωή.

     Φυσικά το βιβλίο δεν τελειώνει εδώ. Οι περιπέτειες του Μηνά, της οικογένειάς του και των φίλων του, θα συνεχιστούν για καιρό ακόμη. Μέχρι να δοθεί μια λύση, να επέλθει μια μορφή κάθαρσης.

     Το μυθιστόρημα "Το Δίκιο", είναι καλογραμμένο κι ευκολοδιάβαστο. Αναφέρεται σε μια εποχή όπου τα πάθη ήταν οξυμένα, τα λάθη διαδέχονταν το ένα το άλλο και παρά το γεγονός ότι είναι εύκολο να διολισθήσει δίνοντας Δίκιο προς τη μια ή την άλλη πλευρά, κρατάει αξιοσημείωτη ισορροπία, όχι ωραιοποιώντας καταστάσεις και γεγονότα, αλλά λέγοντας "τα σύκα, σύκα και τη σκάφη, σκάφη". "Αντί να ζητάμε χέρια να πιαστούμε, ζητάμε χέρια να κόψουμε. Κόψαμ' εμείς, κόψαν οι άλλοι, ξανακόψαμ' εμείς, ξανακόψαν οι άλλοι, φτάσαμε να είμαστε όλοι ανάπηροι. Γιατί να ξέρεις, δεν κόβαμε χέρια και κεφάλια, τις ψυχές μας κόβαμε, τις κάναμε κολοβές κι ανάπηρες". Ο συγγραφέας, σαν σκηνοθέτης, χειρίζεται τους πολλούς χαρακτήρες του βιβλίου του (είτε πρωταγωνιστές, είτε δευτερεύοντες) και την πλοκή με εξαιρετική μαεστρία. Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που συναρπάζει τον αναγνώστη από την πρώτη σελίδα και κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο μέχρι την τελευταία.

Η ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΦΩΤΙΟΥ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 515, Σεπτέμβριος 2011

     Πολλές φορές, διαβάζοντας για πτυχές της ελληνικής ιστορίας, μένω έκπληκτος για το μέγεθος της άγνοιας που το "εκπαιδευτικό" σύστημα μας επιβάλλει. Λίγο-πολύ, η ελληνική ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία, φτάνει στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια και από κει και πέρα...τίποτα. Σαν να λύθηκαν με την επανάσταση όλα τα προβλήματα και από τότε το κράτος λειτουργεί ρολόι. Οι εμφύλιοι, οι ελληνο-τουρκικοί πόλεμοι, οι βαλκανικοί, ο πρώτος παγκόσμιος, για τη μικρασιατική εκστρατεία ακούμε κάτι...ψιλά, τα κινήματα, ο διχασμός, η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, για τον πόλεμο με τους Ιταλούς κάτι ακούμε κάθε Οκτώβριο, ο Εμφύλιος και όσα επακολούθησαν, διδάσκονται εντελώς επιδερμικά, όταν λόγω αργιών, καταλήψεων και διακοπών, δεν απουσιάζουν από τη διδαχθείσα ύλη. Μπορώ να πω ότι τα όσα ελάχιστα έμαθα για την ελληνική ιστορία, τα έμαθα διαβάζοντας από μόνος μου, κάτι που ενέχει τον "κίνδυνο" της λάθος επιλογής.

     Την εισαγωγή την έκανα, για να σας αποκαλύψω, ότι το κεντρικό πρόσωπο της μελέτης που σας παρουσιάζω σήμερα, τον Φρειδερίκο Σούμπερτ, δεν τον ήξερα μέχρι πριν από μερικές μέρες, παρά το γεγονός ότι αυτός και η ομάδα του, (ένας εσμός ΕΛΛΗΝΩΝ καθαρμάτων), κατηγορήθηκαν ότι ευθύνονται για τη δολοφονία 3.000 Ελλήνων, κυρίως αμάχων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, στην Κρήτη και τη Μακεδονία.

     Το έναυσμα για να διερευνήσει τη ζωή και τη δράση του Σούμπερτ, το έλαβε το συγγραφέας το 1979, όταν θέλησε να μάθει ποιος διέταξε την πυρπόληση του χωριού Μαραθούσα (βρίσκεται στο όρος Χολομώντας της Χαλκιδικής), το καλοκαίρι του 1944, το οποίο είναι η ιδιαίτερη πατρίδα των γονιών του. Τότε πρωτάκουσε το όνομα του Γερμανού υπαξιωματικού σφαγέα. Όταν έψαξε το θέμα πιο επισταμένα, ανακάλυψε ότι αφ' ενός πολλά από αυτά που ο κόσμος πίστευε σχετικά με τον Σούμπερτ δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα (όπως π.χ. ότι ήταν γεννημένος στη Σμύρνη από Έλληνα πατέρα, ο οποίος κακοποιούσε μπροστά του την τουρκάλα μητέρα του, γι' αυτό και μισούσε κάθε τι ελληνικό) και αφ' ετέρου ότι τα εγκλήματα που διέπραξε με την ομάδα του (η οποία-επαναλαμβάνω-αποτελούνταν αποκλειστικά από Έλληνες Κρήτες και Μακεδόνες), ήταν πολλά και φρικιαστικά. Γι' αυτό αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη μελέτη, ώστε να θέσει κάποια πράγματα στην πραγματική τους βάση και να τους δώσει τις σωστές διαστάσεις: "Η παρούσα μελέτη πραγματεύεται το βίο και την πολιτεία του Επιλοχία Φρειδερίκου/Φριτς Χέρμαν Σούμπερτ, ενός ιδιότυπου χαρακτήρα και σκληρού τρομοκράτη και εγκληματία πολέμου, ο οποίος έδρασε ως διερμηνέας, κατάσκοπος και διοικητής του διαβόητου "Σώματος Κυνηγών", με το οποίο διέπραξε πολλούς φόνους, βασανιστήρια, λεηλασίες, καταστροφές και απαγωγές αθώων στην Κρήτη και στη Μακεδονία κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Επιπλέον, η μελέτη ασχολείται διεξοδικά με τη μεταπολεμική περιπέτεια, αποκάλυψη, σύλληψη και δίκη του Σούμπερτ από το Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα και την εκτέλεσή του στη Θεσσαλονίκη. Σημαντικό επίσης μέρος της εργασίας αναφέρεται στους Σουμπερίτες, τους γερμανόφιλους και εθνικιστές Έλληνες που συνέπραξαν με το Σούμπερτ σε βιαιότητες εναντίον συμπατριωτών τους".

      Ο Θ. Φωτίου, για να φωτίσει τη δράση του διαβόητου ναζί, έκανε πολυετή έρευνα, που πέραν των δυσκολιών που έχει κάθε έρευνα, ενείχε και δύο πρόσθετες δυσκολίες. Η πρώτη ήταν η έλλειψη αρχειακού υλικού. Το γιατί ο Σούμπερτ δεν αναφέρεται ούτε στα Ημερολόγια των Γερμανικών μονάδων, εξηγείται επαρκώς στο βιβλίο. Η δεύτερη ήταν η...απόσταση. Ο Θ. Φωτίου, ζει εδώ και πολλά χρόνια στον Καναδά, όπου διδάσκει σε πανεπιστήμια, ελληνική φιλολογία και ιστορία. Παρά τις δυσκολίες όμως, τα κατάφερε με τον ΄καλύτερο δυνατό τρόπο, αφού η μελέτη του "έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό ιστοριογραφικό κενό..." όπως γράφει ο Σ. Δορδανάς, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο. Η πληρέστατη μελέτη, καταφέρνει να ξεχωρίσει το μύθο που περιβάλλει το Σούμπερτ και την ομάδα του, από την Ιστορία και να μας παρουσιάσει όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και την αποτρόπαια δράση του, την προσπάθεια φυγής του, τη σύλληψη, την καταδίκη του 27 φορές σε θάνατο, και την εκτέλεσή του.