ΒΑΪΜΑΡΗ. Η ΑΝΑΠΗΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

HEINRICH A. WINKLER
Μετάφραση: ΑΝΤΖΗ ΣΑΛΤΑΜΠΑΣΗ
Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
Σελ. 394, Οκτώβριος 2011

     Την περίοδο από τη λήξη του Α! Παγκοσμίου πολέμου μέχρι την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (1933) εξετάζει στην ιστορική του μελέτη «Βαϊμάρη», ο καθηγητής του πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, Χάινριχ Βίνκλερ.
    Στις 29 Σεπτεμβρίου 1918, οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, αναγνωρίζουν την ήττα της Γερμανίας στον πόλεμο. Σε λιγότερο από δύο μήνες, η μοναρχία καταργείται και για πρώτη φορά στην ιστορία της Γερμανίας, ανακηρύσσεται η δημοκρατία. Την εξουσία αναλαμβάνουν εργατικά και στρατιωτικά συμβούλια. Στη συνέχεια, μετά από συμφωνία των περισσότερων κομμάτων, εξελέγη η Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που συνεδρίασε μεταξύ Φεβρουαρίου και Αυγούστου 1919, για να θέσει τα θεμέλια της Γερμανικής Δημοκρατίας, όχι στην πρωτεύουσα, το Βερολίνο, για λόγους ασφαλείας, αλλά στη Βαϊμάρη, αφού «η πόλη του Γκαίτε αποτελεί ένα καλό σύμβολο για τη νεοσύστατη γερμανική δημοκρατία». Γι’ αυτό κι αυτή η ιστορική περίοδος (1918-1933) είναι γνωστή στην ιστοριογραφία, ως Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
     Το με πλήθος στοιχείων και πληροφοριών βιβλίο, περιγράφει τη γέννηση της Δημοκρατίας τη Βαϊμάρης, η οποία αποτέλεσε έργο των μετριοπαθών πολιτικών δυνάμεων (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, Κόμμα του Κέντρου, Φιλελεύθεροι). Αντιμετώπισε την κρυφή ή και απροκάλυπτη πολλές φορές εχθρότητα των ακραίων δυνάμεων (Ναζί, Συντηρητικοί Εθνικιστές, Κομμουνιστές, Φιλομοναρχικοί), οι οποίες αντιμάχονταν τη δημοκρατία, για δικούς της λόγους κι επιδιώξεις η κάθε μία. Κλήθηκε να διαχειριστεί μια πρωτοφανή οικονομική κρίση, σε μια κατεστραμμένη χώρα, με διαλυμένες υποδομές, υπό πολύ στενό διεθνή έλεγχο και με τη διαρκή απειλή σκληρών αντιποίνων σε περίπτωση παραβίασης των «στραγγαλιστικών»για την ανόρθωση της χώρας συμφωνιών της ειρήνης. «Η Συνθήκη στέρησε από τη Γερμανία το ένα έβδομο των εδαφών της και το ένα δέκατο του πληθυσμού της καθώς και τις αποικίες της. Οι Γερμανοί έχασαν (αν συνυπολογίσει κανείς και τον διαμελισμό της Άνω Σιλεσίας το 1921) το ένα τρίτο των κοιτασμάτων άνθρακα και τα τρία τέταρτα των κοιτασμάτων μετάλλου. Όσον αφορά τις επανορθώσεις, οι νικητές δεν είχαν καταφέρει να συμφωνήσουν στο τελικό ποσό. Αρχικά η Γερμανία έπρεπε να παραδώσει τα υποβρύχια τηλεγραφικά καλώδια, τα εννέα δέκατα του εμπορικού στόλου και πάνω από το ένα δέκατο των ζώντων ζώων της κτηνοτροφικής της παραγωγής. Επιπλέον, για την επόμενη δεκαετία, ήταν υποχρεωμένη να παραδίδει κάθε χρόνο περίπου 40 εκατομ. τόνους άνθρακα στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στο Λουξεμβούργο και στην Ιταλία». Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο με τίτλο «Οι διανοούμενοι της Βαϊμάρης», περιγράφει με ποιο τρόπο το νέο καθεστώς, ευνόησε την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, αφού λειτούργησε απελευθερωτικά για καλλιτεχνικά ρεύματα που προϋπήρχαν μεν, αλλά μόνο με τη Δημοκρατία απέκτησαν ευρεία επιρροή. Τέλος περιγράφει πως, λάθη, παλινωδίες και κοντόφθαλμές πολιτικές οδήγησαν τους Ναζί στην εξουσία και τη Δημοκρατία στο «θάνατο».
     Αυτό που εντυπωσιάζει σ’ αυτό το εξαιρετικό βιβλίο τον έλληνα αναγνώστη, είναι το πόσο οι περιπέτειες της Γερμανίας του τότε, θυμίζουν –τηρουμένων των αναλογιών βέβαια- τις περιπέτειες και την κατάσταση στην Ελλάδα του σήμερα. Είναι τόσο έντονες οι ομοιότητες σε ορισμένες περιπτώσεις, που αν αντικαταστήσεις κάποια ονόματα, είναι σα να διαβάζεις αυτά που έγιναν στη χώρα, τα δύο τελευταία χρόνια. Εύχομαι κι ελπίζω, όσον αφορά τα καθ’ ημάς, να επικρατήσει η νηφάλια σκέψη και η κοινή λογική, ώστε μακριά από τακτικισμούς και μικροπολιτικά τερτίπια, η κατάληξη να είναι διαφορετική.
     Να επισημάνουμε εδώ ότι το βιβλίο είναι το έβδομο κεφάλαιο ενός μνημειώδους έργου του Βίνκλερ, «Der lange Weg nach Westen», που εξετάζει την περίοδο 1789-2000.
     Ο Χάινριχ Βίνκλερ, γεννήθηκε το 1938 στο Κένιξμπεργκ. Σπούδασε ιστορία, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία στα πανεπιστήμια του Μύνστερ, της Χαϊδελβέργης και του Τύμπιγκεν, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Το 1970, εξελέγη καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Το 1972, εξελέγη καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ και το 1991 στο πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου.

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

ΝΙΚΟΣ Κ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ
Σελ. 364, Οκτώβριος 2011

     Ένα καταιγιστικό θρίλερ που διαπλέκει αριστοτεχνικά το σήμερα με τη βυζαντινή ιστορία, είναι το πιο πρόσφατο βιβλίο του πολυγραφότατου Νίκου Κ. Κυριαζή.
     Το 6622 από Κτίσεως Κόσμου, σύμφωνα με τη βυζαντινή χρονολόγηση, δηλ. το 1014 μ. Χ., ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β!, που ονομάστηκε Βουλγαροκτόνος, επιχείρησε μια ακόμη εκστρατεία εναντίον της χώρας του Σαμουήλ. Σε μια στενή διάβαση κοντά στο Κλειδί, οι Βούλγαροι, εκμεταλλευόμενοι το ανάγλυφο του εδάφους, προβάλλουν σθεναρή αντίσταση και φέρνουν το Βασίλειο, αντιμέτωπο με το φάσμα της ήττας. Το βράδυ πριν από την καθοριστική μάχη, είδε στον ύπνο του μία μορφή που του είπε: «Θα νικήσεις, αν αφιερώσεις στον πιο ιερό χώρο της αυτοκρατορίας το πιο πολύτιμο της πίστης και το πιο πολύτιμο δικό σου».
     Ο πνευματικός του αυτοκράτορα, ήταν βέβαιος ότι πρόκειται για κάποιο Άγιο ή άγγελο και ερμηνεύοντας τα λόγια της μορφής, είπε ότι πρέπει ο αυτοκράτορας να αφιερώσει στο Άγιο Όρος (ο ιερός χώρος), το ποτήρι της Θείας Μετάληψης στο Μυστικό Δείπνο και τη λόγχη που τρύπησε τα πλευρά του Χριστού (πολύτιμο της πίστης) τα οποία φυλάσσονταν στην Αγία Σοφία και το στέμμα του (το πολύτιμο δικό σου). Ο αυτοκράτορας το υποσχέθηκε και την επόμενη μέρα, οι Ρωμαίοι (όπως αυτοαποκαλούνταν οι βυζαντινοί –ο όρος «Βυζάντιο/βυζαντινός» είναι μια «εφεύρεση» Δυτικών ιστορικών του 19ου αιώνα), κατήγαγαν μεγάλη νίκη και πέρασαν τα στενά κατατροπώνοντας τους Βούλγαρους.
     Τρεις αιώνες αργότερα, (1308 μ. Χ.), ο ηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας Χρυσόστομος, αναθέτει σε τρεις μοναχούς, το Νικόδημο, το Μόδεστο και τον Ευσέβιο, να μεταφέρουν τα κειμήλια που δώρισε ο αυτοκράτορας στο Νότο, για να μην πέσουν στα χέρια των Κατιλάνων (Καταλανών) «που ο κυρ Ανδρόνικος είχε την απρονοησία να καλέσει ως μισθοφόρους» και οι οποίοι από την Καλλίπολη, ετοιμάζονταν να κινηθούν δυτικά προς τη Θράκη και τη Μακεδονία με σκοπό τη λεηλασία των εδαφών και των ανθρώπων τους οποίους υποτίθεται ότι θα προστάτευαν.
Οι τρεις μοναχοί ξεκινούν την πολυήμερη πορεία, διασχίζοντας εδάφη όπου επικρατούσε η ανομία. Η αυτοκρατορία είχε αρχίσει να παραπαίει εδώ και καιρό και την ύπαιθρο λυμαίνονταν συμμορίες ληστών. Οι μοναχοί στην πορεία τους, αφήνουν κωδικοποιημένα κατά κάποιο τρόπο ίχνη, που θα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά από ανθρώπους με γνώσεις και ευφυΐα, που τυχόν στο μέλλον θα έψαχναν να βρουν που είναι κρυμμένα τα κειμήλια.
     Μετά από 700 χρόνια, ο συντηρητής Σάββας Χατζημηνάς, πήρε μέσω «σκοτεινών» ανθρώπων-όπως και άλλες φορές στο παρελθόν-στα χέρια του για συντήρηση μια εικόνα του 19ου αιώνα, μικρής καλλιτεχνικής αξίας. Από σύμπτωση ανακάλυψε ότι ήταν επιζωγραφισμένη. Όταν την καθάρισε και αποκάλυψε την αυθεντική, η έκπληξη που ένοιωσε ήταν πρώτου μεγέθους. «Το θέμα: Η βάπτιση του Χριστού από τον Βαπτιστή Ιωάννη. Γνωστό. Η εκτέλεση όμως. Μοναδική. Υπέροχη!...Δες εδώ: υπάρχει υπογραφή «Διά χειρός Νικοδήμου Αγιορείτου 6933». Το 6933 είναι η χρονιά που το έφτιαξε…». Η έκπληξη του συντηρητή γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, όταν βλέπει αυτό που του αποκαλύπτεται, όταν προσπαθεί να καθαρίσει και το πίσω μέρος της εικόνας. Αυτό που διαβάζει μπορεί να τον οδηγήσει σε μια σπουδαία ανακάλυψη.
     Όμως παρά τις προφυλάξεις που παίρνει ο Χατζημηνάς, οι φήμες σχετικά με την εικόνα κυκλοφορούν και κινητοποιούν ένα πλήθος ανθρώπων που ο καθένας θέλει να την οικειοποιηθεί για δικούς του λόγους. Ανάμεσά τους ένας αγιορείτης μοναχός με…παρελθόν, μια έξυπνη ντετέκτιβ, ένας Έλληνας συλλέκτης με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, ο ελληνοβαλκανικός υπόκοσμος, ένας Ιταλός τραπεζίτης που είχε στενές σχέσεις με τη μαφία κι ένας από τους καλύτερους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ. Θα αναμετρηθούν σε ευφυΐα και ταχύτητα, ώστε να φτάσουν πρώτοι στο «αντικείμενο του πόθου» τους. Για να τα καταφέρουν όμως, θα πρέπει να πολεμήσουν όλοι εναντίον όλων και να λύσουν γρίφους, εισχωρώντας στο μυαλό ενός μοναχού που έζησε και πέθανε πριν από εφτά αιώνες.
Ο Νίκος Κ. Κυριαζής, είναι καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συγγραφέας δεκάδων επιστημονικών και λογοτεχνικών βιβλίων κι εκατοντάδων άρθρων σε ΜΜΕ.

ΟΛΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΩΣ

JONATHAN SAFRAN FOER
Μετάφραση ΜΥΡΣΙΝΗ ΓΚΑΝΑ
Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ
Σελ. 440, Ιούνιος 2011

     Είναι κάποιες φορές, που ορισμένα βιβλία, με τον τρόπο τους με «αναγκάζουν» να ξεφύγω από τον τρόπο με τον οποίο συνήθως κάνω τις παρουσιάσεις. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι αυτό που παρουσιάζω σήμερα. Αυτό το διαφορετικό που θα κάνω, είναι ότι δεν θα ασχοληθώ ευθύς εξ αρχής με το περιεχόμενο στο πρωτότυπο, αλλά με τη μετάφραση. Η οποία πρέπει να δυσκόλεψε πολύ τη μεταφράστρια, αφού ο ένας εκ των χαρακτήρων, έχει μια μάλλον…ιδιότυπη σχέση με την αγγλική γλώσσα και κυρίως με τον τρόπο με τον οποίο τη χειρίζεται. «Πρέπει να πληροφορήσω κάτι τώρα. Αυτό είναι ένα πράγμα που δεν έχω ποτέ πληροφορήσει κανέναν και πρέπει να υποσχεθείς ότι δεν θα πληροφορήσεις ούτε μία ψυχή. Δεν έχω κάνει ποτέ σαρκικά με κορίτσι. Το ξέρω. Το ξέρω. Δεν μπορείς να το πιστέψεις, αλλά όλες οι ιστορίες που σου είπα για τα κορίτσια που με επονομάζουν Όλη Νύχτα Μωρό και Νόμισμα ήταν όλες μη-αλήθειες και δεν ήταν εμπρέπουσες μη-αλήθειες. Νομίζω ότι κατασκευάζω αυτές τις μη-αλήθειες γιατί με κάνει να νοιώθω πολύ έκτακτο άτομο. Ο Πατέρας με ρωτάει πολύ συχνά για κορίτσια, και με ποια κορίτσια κάνω σαρκικά και σε τι διευθετήσεις κάνουμε σαρκικά. Του αρέσει να γελά μαζί μου με αυτό, ειδικά τη νύχτα όταν είναι γεμάτος βότκα». Αυτούς τους γλωσσικούς γρίφους-που βέβαια μπορεί να «χαριτωμένοι» και αστείοι-έπρεπε να αποκωδικοποιήσει η μεταφράστρια και στη συνέχεια να τους μεταφέρει στα ελληνικά. Ή καλύτερα σε «σπασμένα» ελληνικά, κάτι που έκανε το εγχείρημα πιο δύσκολο.
     Η ιστορία ξεκινά, όταν ένας νεαρός αμερικανός εβραίος, ο Τζόναθαν Σάφραν Φόερ(!), καταφτάνει στην Ουκρανία, έχοντας στις αποσκευές του, έναν παλιό χάρτη και μια ξεθωριασμένη φωτογραφία. Στην οποία, όπως ο ίδιος πιστεύει, απεικονίζεται η γυναίκα που πριν πενήντα χρόνια, έσωσε τον παππού του από τους Ναζί. Σκοπός του ταξιδιού, να βρει και να ευχαριστήσει αυτή τη γυναίκα. Πριν ξεκινήσει από την Αμερική, έχει ζητήσει μέσω του τουριστικού πρακτορείου Κληρονομιά tours, που ειδικεύεται σε ταξίδια που θέλουν να κάνουν αμερικανοί εβραίοι στην Ουκρανία, τη χώρα που ζούσαν κάποτε οι πρόγονοί τους, έναν διερμηνέα, έναν ξεναγό κι ένα αυτοκίνητο με οδηγό, που να γνωρίζουν καλά την περιοχή του Λουτσκ.
     Έτσι ο αμερικανός, συναντά τον Άλεξ, τον συνομήλικο του διερμηνέα με την…ειδική σχέση με την αγγλική γλώσσα, που έχει επωμιστεί και το ρόλο του ξεναγού και τον Παππού που παρά το γεγονός ότι διατείνεται ότι είναι τυφλός (!), αναλαμβάνει την οδήγηση με το σαράβαλό του, ο οποίος όμως δεν πάει πουθενά χωρίς τη σκύλα του, που ακούει στο όνομα…Σάμι Ντέηβις Τζούνιορ Τζούνιορ! Ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι στην ουκρανική ενδοχώρα, με τον αμερικανό να υποφέρει από την αναγκαστική συγκατοίκηση με το σκυλί (τρέφει παθολογικό φόβο για τα σκυλιά), ένα ταξίδι στο παρελθόν και στο παρόν, όπου τα αστεία περιστατικά, διαδέχονται σκηνές γεμάτες τρυφερότητα και συγκίνηση.
     Ο Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, είναι από τους νεότερους και πολυσυζητημένους αμερικανούς συγγραφείς. Γεννήθηκε το 1977 στη Νέα Υόρκη. Το μυθιστόρημά του «Εξαιρετικά Κοντά Και Απίστευτα Δυνατά» (εκδ. Μελάνι, 2009), θεωρήθηκε το καλύτερο βιβλίο για την μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους εποχή. Το μυθιστόρημα που παρουσιάζω σήμερα, είναι το πρώτο του και περιλήφθηκε στις λίστες με τα καλύτερα βιβλία του 2002, που είναι η χρονιά κυκλοφορίας του. Έχει κερδίσει πολυάριθμα βραβεία όπως το Guardian First Book Prize, το National Jewish Book Award και το New York Public Library Young Lions Prize. Το έργο του, έχει μεταφραστεί σε 36 γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Ζει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.