ΑΙΜΑ ΣΤΟΝ ΠΑΓΟ

M. J. MAC GRATH

Μετάφραση: ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΟΦΩΛΙΑΣ

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ

Σελ. 480, Σεπτέμβριος 2012

     Στα άγρια και αφιλόξενα τοπία του βόρειου αρκτικού κύκλου διαδραματίζεται το περιπετειώδες μυθιστόρημα «Αίμα Στον Πάγο». Πρόκειται για ένα θρίλερ, που εκτός του ότι συναρπάζει τον αναγνώστη με την πλοκή, τη δράση και την εξέλιξή του, τον βοηθά να επιχειρήσει μια πρώτη γνωριμία, με τον πολιτισμό ενός λαού που είτε από επιλογή είτε από ανάγκη, ζει σ’ αυτή την περιοχή, τους Ινουίτ.

     Στο αχανές παγωμένο τοπίο της νήσου Κρέγκ, δύο άντρες κυνηγούν πάπιες. Τους συνοδεύει η εξαιρετική κυνηγός κι έμπειρη οδηγός Ίντι, από τις πρώτες γυναίκες που διεκδίκησαν και κατέκτησαν το δικαίωμα να κάνουν αυτή τη δουλειά, γεννημένη και μεγαλωμένη στο άγριο, αλλά παράλληλα όμορφο αυτό περιβάλλον. Στη διάρκεια της κυνηγετικής εξόρμησης, ένας από τους άντρες πυροβολείται και τραυματίζεται θανάσιμα, κάτω από μυστηριώδεις κι αδιευκρίνιστες συνθήκες. «Ο τραυματισμένος άνδρας ήταν ακίνητος. Κάτω από το δεξί του χέρι είχε σχηματιστεί μια λίμνη αίματος, που έλιωνε το γύρω χιόνι και πάγωνε σαν πορφυρή γρανίτα. Σε εκείνο το σημείο υψωνόταν μια μικρή τολύπη ατμού». Το πανίσχυρο τοπικό Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων του Αουτισάκ, που ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τις ζωές όλων, με ένα σκεπτικό που ακροβατεί στα όρια του λογικού, σπεύδει να αποδώσει τον θάνατο σε ατύχημα.

     Λίγες εβδομάδες αργότερα, δύο τυχοδιώκτες φτάνουν στην περιοχή με την ελπίδα να εντοπίσουν το λείψανο του Σερ Τζέημς Φέρφαξ, ενός θρυλικού εξερευνητή της Βικτωριανής περιόδου, που πέθανε και θάφτηκε στην περιοχή. Οδηγοί τους είναι η Ίντι και ο θετός της γιος, ο Τζο. Στη διάρκεια μιας καταιγίδας χωρίζονται και η Ίντι επιστρέφει στο χωριό με τον ένα άντρα. Τέσσερις μέρες μετά, επιστρέφει και ο Τζο με κρυοπαγήματα και υποθερμία και δηλώνει την εξαφάνιση του άλλου άντρα. Τα πράγματα παίρνουν πιο σκοτεινή τροπή, όταν ο Τζο, που αναρρώνει από την έκθεσή του στις αντίξοες καιρικές συνθήκες, αυτοκτονεί και η Ίντι, συντετριμμένη, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής της.

     Γιατί πιστεύει, ότι αυτά τα φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα, με κάποιο τρόπο συνδέονται. Ψάχνοντας να βρει το αόρατο νήμα που τα συνδέει και την αλήθεια, ξεκινάει για ένα ταξίδι που την οδηγεί μακριά από το σπίτι της και τους κατοίκους της μικρής κοινότητας στην οποία ζει. Κι ενώ ο χειμώνας παραχωρεί σιγά-σιγά τη θέση του στην άνοιξη και το καλοκαίρι και το 24ωρο σκοτάδι στο φως, η Ίντι συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να εμπιστεύεται τους πάντες στο Αουτισάκ. Στην παγωμένη τούνδρα, υπάρχουν συμφέροντα που απειλούν όλα όσα αγαπάει και κάποιοι από τους συμπολίτες της, είναι αποφασισμένοι να εξυπηρετήσουν αυτούς που κρύβονται πίσω από αυτά τα συμφέροντα.

     Όπως γράφω και στην αρχή της παρουσίασης, το βιβλίο είναι ένα καλογραμμένο θρίλερ, με πολλά στοιχεία-που είναι ενταγμένα και που παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του μύθου-για το περιβάλλον και τους ανθρώπους μιας terra incognita για τους περισσότερους από εμάς.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1945

ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ
RICHARLD BESSEL
Μετάφραση: ΕΛΕΝΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ
Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
Σελ. 540, Σεπτέμβριος 2010

     Με την κατάσταση στη Γερμανία αμέσως μετά τη λήξη του Β! παγκοσμίου πολέμου, ασχολείται το βιβλίο «Γερμανία 1945» του ιστορικού Ρ. Μπέσελ.

     Για να φτάσει όμως την αφήγησή του, στην κομβική αυτή χρονιά, ο συγγραφέας ξεκινά από πιο νωρίς. Από την εποχή που από τη μια το προγεφύρωμα των Συμμάχων στη Νορμανδία, όχι μόνο εδραιώνεται, αλλά επεκτείνεται και γίνεται πύλη εισόδου εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών, που λίγο-λίγο απελευθερώνουν τις χώρες στα δυτικά της Γερμανίας και από την άλλη, ο Κόκκινος Στρατός, απελευθερώνει τις χώρες ανατολικά της Γερμανίας, σφίγγοντας τον κλοιό, μέχρι την τελική επικράτηση και την κατάληψη του Βερολίνου. «Στη σύγχρονη ιστορία η Γερμανία ήταν η πρώτη χώρα που ηττήθηκε ολοκληρωτικά. Το ναζιστικό καθεστώς δεν συνθηκολόγησε και οι γερμανοί στρατιώτες δεν σταμάτησαν να μάχονται ακόμη και όταν ξένα στρατεύματα πλησίαζαν στους κήπους της Καγκελαρίας του Ράιχ, στο κέντρο του Βερολίνου. Ποτέ μέχρι τότε στη σύγχρονη ιστορία κάποιο έθνος δεν καταποντίστηκε σε τέτοιο βάθος, όσο η Γερμανία το 1945».

     O γερμανικός άμαχος πληθυσμός που επέζησε του πολέμου, βρέθηκε σε κατάσταση ακόμη μεγαλύτερου σοκ, από αυτό που προκάλεσαν οι βομβαρδισμοί και οι μάχες. «Παραδοσιακά οι Γερμανοί και η Γερμανία συνδέονταν με την τάξη. Όμως το 1945, συνεχώς βρισκόταν αντιμέτωποι με την αταξία: με τη βία των τελευταίων μηνών του πολέμου, την καταστροφή των υποδομών, την κατάρρευση της δημόσιας διοίκησης, την τεράστια εισροή προσφύγων και την άφιξη εκατομμυρίων στρατιωτών των δυνάμεων κατοχής». Οι οποίοι στρατιώτες, σε πολλές περιπτώσεις, προέβησαν σε δολοφονίες, λεηλασίες, κλοπές και σεξουαλική βία, ιδιαίτερα στις περιοχές που είχαν κατακτηθεί από τον Κόκκινο Στρατό, ως πράξη εκδίκησης για τα όσα είχαν υποστεί οι συμπατριώτες τους, στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, όχι υπό την ανοχή της στρατιωτικής διοίκησης, αλλά με τις παραινέσεις και τις ευλογίες της. «Ήρθε η ώρα να ανταποδώσουμε πλήρως για όλα όσα έκανε ο χειρότερος εχθρός της χώρας μας, οι φασίστες κατακτητές, για όλες τις φρικαλεότητες και τα εγκλήματά τους, για τη λύπη και τα δεινά του λαού μας, για το αίμα και τα δάκρυα των πατέρων και των μητέρων μας, των συζύγων και των παιδιών μας, για τις σοβιετικές πόλεις και τα χωριά που κατέστρεψε και λεηλάτησε ο εχθρός» (απόσπασμα της διαταγής του στρατάρχη Ροκοσόφσκι, προς τους στρατιώτες του, που τον Ιανουάριο του 1945, ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην ανατολική Πρωσία).

     Μια εξαιρετικά δομημένη μελέτη, για μια εποχή, που αποτέλεσε για τη Γερμανία το σημείο μηδέν για την ανάνηψη από το ναζισμό και τη μετάβαση σε μια δημοκρατική, ειρηνική και ευημερούσα κοινωνία, χάρη και στην τεράστια οικονομική βοήθεια, που από ένα σημείο και μετά, παρείχαν αφειδώς, οι μέχρι πρότινος εχθροί της. Επίσης μέσα από τη μελέτη του, ο συγγραφέας αποδομεί τα επιχειρήματα όσων Γερμανών ιστορικών, ήθελαν να παρουσιάσουν τους συμπατριώτες τους ως θύματα του πολέμου, λόγω της βίας των πρώτων μηνών του 1945, που όμως πολύ βολικά «ξεχνούσαν» ότι πολλαπλάσια βία υπέστησαν όσοι λαοί είχαν την ατυχία να βρεθούν υπό ναζιστική κατοχή, ενώ οι Γερμανοί ευημερούσαν, χάρη στην καταλήστευση των πόρων των κατακτημένων λαών.

     Ο Ρίτσαρντ Μπέσελ, είναι καθηγητής της Ιστορίας του 20ου αιώνα στο Πανεπιστήμιο του York. Ασχολείται με την κοινωνική και πολιτική ιστορία της Γερμανίας, τις συνέπειες των δύο παγκοσμίων πολέμων και της ιστορία της Αστυνόμευσης. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών German History και History Today.

ΔΕΚΑ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΜΕ ΕΝΑ ΙΝΤΕΡΜΕΤΖΟ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΔΩΝΗΣ

Εκδόσεις BELL

Σελ. 320, Οκτώβριος 2012

     Το βιβλίο «Δέκα Εβδομάδες…» (από τα λίγα ελλήνων συγγραφέων που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Bell), έφτασε στα χέρια μου με λίγη καθυστέρηση σε σχέση με το θέμα που πραγματεύεται στο πρώτο μέρος και εγκαίρως για ότι αναφέρει στο δεύτερο.

     Κι επειδή τα παραπάνω μοιάζουν με γρίφο, εξηγούμαι. Το βιβλίο έχει σαν θέμα τους δύο Βαλκανικούς πολέμους και την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Έφτασε αργά όσο αφορά τις μάχες του πρώτου Βαλκανικού πολέμου και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (αν το είχα διαβάσει νωρίτερα θα έκανα την ανάρτηση την προηγούμενη εβδομάδα, που συμπληρώθηκαν 100 χρόνια), αλλά εγκαίρως για τον πιο αιματηρό, αν και μικρότερης διάρκειας, δεύτερο Βαλκανικό πόλεμο, όταν οι μέχρι πρότινος σύμμαχοι, έπεσαν να φάνε ο ένας τον άλλο. «Ο δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος είχε διαρκέσει τέσσερις μόλις εβδομάδες. Κι αν τον πρώτο τον είχε προκαλέσει η λαχτάρα της απελευθέρωσης των χριστιανικών πληθυσμών από τον τουρκικό ζυγό που τους καταπίεζε επί τέσσερις αιώνες, τον δεύτερο τον προκάλεσε η απλή και ξεκάθαρη απληστία. Και της βουλγαρικής ελίτ, που τα μυαλά της είχαν πάρει αέρα από τις στρατιωτικές επιτυχίες κι ήθελε να αναδειχθεί σε νέα άρχουσα τάξη των Βαλκανίων, αλλά και των Ελλήνων και των Σέρβων, που ζήλευαν τις βουλγαρικές κατακτήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη, σε εδάφη που θεωρούσαν δικά τους».

     Το βιβλίο δεν είναι Ιστορία-γι' αυτό κι εγώ δεν το κατατάσω εκεί, αλλά στην Πεζογραφία. Ο συγγραφέας το ονομάζει «δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ». Έχοντας στα χέρια του το αρχείο των προγόνων του Νικολάου Σπανδωνή, ευφυούς, πολυγραφότατου και διεισδυτικού δημοσιογράφου, διπλωμάτη και πολιτικού, που ακολούθησε τον ελληνικό στρατό ως πολεμικός ανταποκριτής σ’ όλες σχεδόν τις μάχες των Βαλκανικών πολέμων και Ιωάννη Σπανδωνή, συνταγματάρχη, συνθέτει ένα ολοζώντανο και συναρπαστικό μυθιστορηματικό χρονικό.

     Περιγράφει τις δέκα εβδομάδες απίστευτα βίαιων και αιματηρών συγκρούσεων («Διακόσιες περίπου χιλιάδες πολεμιστές κι άγνωστος αριθμός αμάχων έχασαν τη ζωή τους. Δεκάδες χιλιάδες ακόμα πέθαναν από χολέρα, τύφο και δυσεντερία»), πρωτοποριακών ως προς τη χρήση νέων όπλων όπως το αεροπλάνο («Το σκάφος αυτό…έκανε την πρώτη στον κόσμο-όπως έλεγαν τα τηλεγραφήματα-πολεμική αποστολή ναυτικής συνεργασίας. Αφού αποθαλασσώθηκε, το υδροπλάνο πέταξε πάνω από τα Δαρδανέλια, αναγνώρισε τον τουρκικό στόλο και το ναύσταθμό του και έριξε εναντίον τους τέσσερις μικρές βόμβες»), προφητικών των δύο παγκόσμιων πολέμων («Αυτοί που συμμετείχαν ή παρακολούθησαν ως μάρτυρες τους Βαλκανικούς πολέμους, πήραν μια πρώτη γεύση εκείνων που επιφύλασσε στην ανθρωπότητα ο 20ος αιώνας»), αλλά και καθοριστικών για την όψη που θα έπαιρναν τελικά η Ελλάδα, η οποία μετά τη λήξη των πολέμων είχε διπλασιάσει την έκταση και τον πληθυσμό της, αλλά και οι άλλες χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου.

     Πολύ καλογραμμένο, άξιο προσοχής βιβλίο, που χωρίς καμιά διάθεση διδακτισμού, αποκαλύπτει κρυφές πτυχές και μας μαθαίνει Ιστορία.