ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΤΕΛΛΑ ΣΑΛΕΜ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Σελ. 333, Ιούλιος 2022

      Στις 15 Μαρτίου 1943, άνοιξε η αυλαία ενός δράματος, που μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισε να αναδεικνύεται, στο βαθμό που του αρμόζει. Αναφέρομαι στον εκτοπισμό των 60.000 ελλήνων εβραίων-η συντριπτική τους πλειοψηφία ζούσε στη Θεσσαλονίκη-στα ναζιστικά στρατόπεδα και στον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό τους. Ελάχιστοι κατάφεραν να επιζήσουν και να επιστρέψουν (για να αντιμετωπίσουν εδώ άλλες περιπέτειες, την εχθρότητα από όσους καταπάτησαν τις περιουσίες τους, αλλά και από όσους προστάτευαν τους καταπατητές. Όμως αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία).

     Από τη Θεσσαλονίκη αναχώρησαν 19 αποστολές που οδήγησαν 46.061 εβραίους, στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους στο Άουσβιτς. Ανάμεσα τους ήταν και 12.000 παιδιά κάτω των 16 ετών. Από αυτά ελάχιστα κατάφεραν να αποφύγουν τους θαλάμους  αερίων-τα παιδιά και οι γυναίκες ήταν από τους πρώτους που οδηγούνταν στην εξολόθρευση-και στη συνέχεια άντεξαν την σωματική και ψυχολογική καταπόνηση. Τα υπόλοιπα δολοφονήθηκαν από τις πρώτες κιόλας ώρες μετά την άφιξή τους.

     Η δικηγόρος Στ. Σαλέμ, ανέλαβε το τιτάνιο έργο να φέρει στο φως τα ονόματα των παιδιών που βρήκαν αυτόν τον τραγικό θάνατο. «Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να βρεθούν τα ονόματα των εβραιόπουλων της Θεσσαλονίκης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα-Shoah […] Από την Θεσσαλονίκη εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς και στο Μπέργκεν Μπέλσεν περισσότερα από 12.000 παιδιά». «Χώρισε» την έρευνά της σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το δεύτερο, από το οποίο προέκυψε και το βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας, αφορά τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Θέλοντας να εξάρει την αφοσίωσή της και να υπογραμμίσει τον όγκο της έρευνας που έφερε σε πέρας η συγγραφέας, ο καθηγητής Ιστορίας Τώνη Μόλχο, αναφέρει για ανάλογα βιβλία ότι «Οι συγγραφείς των έργων αυτών είναι συνήθως μέλη Πανεπιστημίων ή εδραιωμένων Ερευνητικών Κέντρων, οπότε υποστηρίζονται από τους πόρους των Ιδρυμάτων τους και ενίοτε από βοηθούς έρευνας και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η Στέλλα Σαλέμ εργάστηκε μόνη της, ελεύθερη από θεσμικά βάρη, αλλά και χωρίς δομές υποστήριξης. Μόνο μία συγγραφέας με αφοσίωση, πάθος και αίσθημα ηθικής δέσμευσης απέναντι στο ερευνητικό της αντικείμενο θα μπορούσε να αναλάβει για ένα τόσο μακρύ διάστημα το είδος της ενδελεχούς έρευνας που μοναχικά και ανιδιοτελώς διεξήγαγε η Στέλλα Σαλέμ».

     Η Σαλέμ, έκανε μια τεράστια έρευνα στο Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης για να εντοπίσει τις γεννήσεις παιδιών εβραίων που έγιναν κατά τα έτη 1925 έως 1936. Στη συνέχεια συνέκρινε τα στοιχεία που συνέλεξε με διάφορα αρχεία και δημιούργησε τον κατάλογο-ντροπή για το ανθρώπινο γένος. Τον κατάλογο των παιδιών που δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

     Παράλληλα από την έρευνα προέκυψαν και άλλα στοιχεία, όπως οι περιοχές που κατοικούσαν οι οικογένειες των παιδιών, αλλά και το επάγγελμα του πατέρα. Ακόμα, στο βιβλίο περιλαμβάνεται κατάλογος παιδιών που εκτοπίστηκαν και επέζησαν, που στάλθηκαν για καταναγκαστικά έργα στο Λιανοκλάδι, που διέφυγαν τον εκτοπισμό, που μετανάστευσαν στην Παλαιστίνη και τη Γαλλία, πριν από τη γερμανική Κατοχή.

     Το βιβλίο συμπληρώνουν: χαιρετισμός του Δήμαρχου Θεσσαλονίκης Κων. Ζέρβα, ένα κείμενο της Αντιδημάρχου Πολιτισμού Μαρίας Καραγιάννη, πρόλογος του καθηγητή Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Φλωρεντίας και Brown University, βιβλιογραφία και λίγες φωτογραφίες.

     Ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί για να γίνει η ευχή «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ», πραγματικότητα.   

ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ

       Η Τ. Μπάιλα, γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού και Μετάφραση Λογοτεχνίας. Ασχολείται με την φωτογραφία. Ατομικές εκθέσεις της, έχουν φιλοξενηθεί στο Πανεπιστήμιο Gakugei της Ιαπωνίας και στην Αθήνα. Διατηρεί στήλες λογοτεχνικής αρθρογραφίας σε διαδικτυακά περιοδικά. Έργα της: «Το Πορτραίτο Της Σιωπής» (2009, Ελληνική Πρωτοβουλία-2013, Έναστρον), «Το Παραμύθι Της Βροχής» (2011, Δοκιμάκης), «Το Μυστικό Ήταν Η Ζάχαρη» (2013, Ψυχογιός), «Ουίσκι Μπλε» (2014, Ψυχογιός), «Άγριες Θάλασσες» (2016, Ψυχογιός), «Τις Νύχτες Έπαιζε Με Τις Σκιές» (2019, Ψυχογιός), «Λέγε Με Ισμαήλ» (2022, Ψυχογιός).

    

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Λέγε Με Ισμαήλ»;

     Το 2019 βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αντώνη Σαμαράκη που διοργάνωσαν το Ζωγράφειο Λύκειο και τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη. Τότε είχα την ευκαιρία να δω από κοντά την προσπάθεια του ελληνικού στοιχείου να παραμείνει ολοζώντανο στην αγαπημένη αυτή πόλη. Να συνομιλήσω με τους Έλληνες εκεί, να αφουγκραστώ τους τρόπους γειτνίασης τους με τους Τούρκους πολίτες, να αντιληφθώ πόσα πολλά κοινά στοιχεία έχουν οι δυο λαοί, πόσο έχει επηρεάσει και τους δύο το γεγονός ότι μοιράζονται κοινούς τόπους πολιτισμού, ήθη και έθιμα, να περπατήσω στα σοκάκια και να δω την ομορφιά μιας πόλης γεμάτης αντιθέσεις που αγκαλιάζει τον Κεράτιο κόλπο. Έτσι η ίδια η πόλη έγινε πηγή έμπνευσης. Και προσπάθησα να δω τους κατοίκους της, να ακούσω τη φωνή τους, να δω πώς ζούσαν, Έλληνες και Τούρκοι σε μια εποχή που συντάραξε την κοινή τους Ιστορία, την περίοδο 1955-1964, από τα Σεπτεμβριανά δηλαδή μέχρι και τις απελάσεις, μια δεκαετία στην οποία ολοκληρώνεται η εκρίζωση των ρωμιών από την Πόλη.Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένας θίασος ανθρώπων μέσα από τις ζωές των οποίων προσπάθησα να ανασυστήσω μια ολόκληρη εποχή για να αφήσω να αναφανεί πως οι μεγάλες αξίες που συνέδεσαν τους δυο λαούς ήταν η φιλία και η ανθρωπιά σε πείσμα των διπλωματικών και των πολιτικών διεργασιών που συντάραξαν διαχρονικά την Ιστορία τους.

     Οι περιγραφές που κάνετε είναι λεπτομερείς. Κάνατε επιτόπια έρευνα; Πόσο άλλαξε η Πόλη από την εποχή στην οποία εξελίσσεται το μυθιστόρημά σας;

     Όπως είπα και πριν η επιτόπια έρευνα έγινε η αφορμή να σχηματιστεί η ιδέα αυτού του βιβλίου και να ξεκινήσει μια έρευνα πλέον μέσα από βιβλία, εφημερίδες, φωτογραφίες, μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, έντυπο και ψηφιακό υλικό όταν επέστρεψα στην Ελλάδα. Σίγουρα η Πόλη, όπως κάθε τόπος αλλάζει δραματικά στην πάροδο των χρόνων. Είναι μια πολυφυλετική, πολυπολιτισμική πόλη που διεκδικεί ένα τεράστιο ιστορικό παρελθόν αλλά ζει πλέον σε έναν νέο αιώνα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είναι ωστόσο ένας γοητευτικός τόπος, μια πόλη που όπως γράφω και στο βιβλίο παραμένει πάντα με την ανατολίτικη γοητεία χωμένη στη δυτική αγκαλιά ενός κόσμου που ολοένα και περισσότερο αλλάζει.

     Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν είναι εξ ολοκλήρου δημιουργήματα της φαντασίας σας;

     Ναι, είναι ήρωες που δημιουργήθηκαν από εμένα, ωστόσο είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι που θα μπορούσαν να έχουν ζήσει πράγματι στις γειτονιές της Πόλης της εποχής και να έχουν βιώσει όλα όσα περιγράφονται στο βιβλίο.

     Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το έργο σας και ποιο είναι αυτό;

     Νομίζω πως σε όλα τα βιβλία μου αυτό που τελικά αναφαίνεται είναι η δύναμη της ανθρωπιάς, ο αγώνας του ανθρώπου να ανατρέψει με την ανθρωπιά κάθε παιχνίδι της Ιστορίας και να αναδείξει τη μεγαλύτερη αρετή του ανθρώπου που δεν πρέπει να σβήσει. Όπως η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ είχε πει όταν διάβασε τις Άγριες θάλασσες και κρατώ πολύτιμα τα λόγια της: «στο βάθος της ιστορίας πρωταγωνιστεί ο πόνος του ανθρώπου, η πληγωμένη του καρδιά». Έτσι σε κάθε μου βιβλίο. Ο άνθρωπος μπορεί να μετατρέψει αυτόν τον πόνο σε οίστρο ζωής και να ανατρέψει τα δεδομένα. Αυτή είναι και η αόρατη κλωστή που συνδέει τα μυθιστορήματά μου.

     Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Η λογοτεχνία, όπως και κάθε τέχνη, πέρα από την αισθητική της διάσταση έχει και κοινωνική. Ο συγγραφέας δεν μπορεί να είναι ξεκομμένος από τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής του και αυτό από μόνο του μπορεί να γίνει ένας παράγοντας έμπνευσης αλλά και εξέλιξης για τον ίδιο τον δημιουργό. Τώρα, αν με ρωτάτε αν έχει και μια κοινωνική αποστολή ταυτόχρονα, θα σας έλεγα πως ναι, έχει. Μια αποστολή στρατηγικά προσανατολισμένη προς την ελευθερία. Την ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης, της ανανέωσης, των πνευματικών οριζόντων.

     Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;  

     Μπορεί με έναν έμμεσο, ωσμωτικό τρόπο. Αλλάζοντας τον τρόπο που σκέφτεται ο άνθρωπος, τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα, τον τρόπο που προσλαμβάνουν οι αισθήσεις του τον κόσμο. «Αλλάζοντας τις συνειδήσεις», όπως έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη κοινωνική της αποστολή.

     Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Όταν, παιδί ακόμα, διάβασα το πρώτο μου βιβλίο και ένιωσα τη δύναμη των σελίδων να γοητεύουν και να αλλάζουν την πραγματικότητα στην οποία ζούμε ήξερα ότι η ζωή μου θα είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη λογοτεχνία. Η ανάγνωση έγινε για εμένα ένας οδηγός επιβίωσης και παραμένει. Η συγγραφή ήρθε σταδιακά ως αποτέλεσμα όλων αυτών.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Ανάμικτα συναισθήματα. Χαρά και φόβος μαζί, μελαγχολία, ανασφάλεια αλλά και πολλή συγκίνηση. Όσα νιώθω κάθε φορά που βλέπω έτοιμο ένα βιβλίο μου.

     Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Εξακολουθούν να είναι στη σκέψη μου πάντα. Για εμένα δεν είναι χάρτινοι ήρωες που όταν τελειώσω ένα βιβλίο ζουν πλέον μόνοι τους στη σφαίρα της αναγνωστικής διαδικασίας που ξεκινά με την έκδοσή του. Είναι άνθρωποι ολοζώντανοι, σπαρταριστοί, μαζί τους έχω περάσει ένα πολύ μεγάλο διάστημα της ζωής μου, μπορεί και χρόνια, τους έχω δει, έχω ακούσει τη φωνή τους, τις ενδόμυχες σκέψεις τους, τουςέχω πονέσει, αγωνιώ για την τύχη τους, το κυριότερο όμως τους έχω αγαπήσει βαθιά και χαίρομαι που τους γνώρισα.

     Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Ναι, κάποια από όσα περιγράφονται είναι συναισθήματα που τα έχω βιώσει. Νομίζω συμβαίνει σε όλους τους συγγραφείς αυτό.

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Σε πολλούς ήρωες μου κρύβονται στοιχεία της δικής μου προσωπικότητας που με έναν εντελώς ασύνειδο τρόπο μεταβιβάζονται σε αυτούς.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Ελάχιστοι αλλά πολύ δικοί μου αγαπημένοι άνθρωποι.

     Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Ο αναγνώστης που θα αφεθεί στο αναγνωστικό ταξίδι με αθωότητα κι έτσι θα μπορέσει να ανακαλύψει στις σελίδες ενός βιβλίου την άρρηκτη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην κοινωνική διάσταση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος και στην αισθητική απόλαυση που απορρέει από αυτό.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Στην πραγματικότητα έχω ανακαλύψει έναν άλλο εαυτό. Γράφοντας έμαθα να ακούω όλα όσα έχει να μου πει. Γνώρισα τη φωνή του. Η συγγραφή είναι μια ψυχαναλυτική διαδικασία που φέρνει στην επιφάνεια πολλά πράγματα πρώτα από όλους σε εμάς τους ίδιους.

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Η ίδια η γραφή είναι ένα όχημα που οδηγεί σε ψυχολογικές και συναισθηματικές ανατροπές έτσι κι αλλιώς και αυτό είναι που την κάνει μια γοητευτική διαδικασία. Η ενασχόληση μαζί της ναι, ανέτρεψε την πεποίθηση της αθωότητας στον χώρο αυτό. Πολύ γρήγορα κατάλαβα πόσο αθέμιτος είναι ο ανταγωνισμός που υπάρχει και πόσο μεγάλη υποκρισία μπορεί να κρύβεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Φυσικά και το κάνω πάντα με πολλή χαρά. Η εποχή μας,  μας βοηθάει άλλωστε. Η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τροφοδοτούν αμφίδρομες σχέσεις επικοινωνίας που είναι εξαιρετικά πολύτιμες.

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Ναι, έχει συμβεί και πραγματικά με έχει εντυπωσιάσει αυτό το γεγονός. Κάθε αναγνώστης δίνει στο έργο που διαβάζει μια άλλη διάσταση, συχνά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, επισημαίνοντας ένα νόημα που μπορεί να μην είχε φανταστεί ο συγγραφέας και όλο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Ό,τι επιλεκτικά διαβάζουμε μας επηρεάζει. Ο Σεφέρης έλεγε: «είναι πολλών ανθρώπων τα λόγια μας». Σίγουρα όμως ο δημιουργός που πραγματικά άλλαξε τη ζωή μου και τη σκέψη μου είναι ο Οδυσσέας Ελύτης. Η επαφή με το έργο του με οδήγησε σε μια πολυετή μελέτη και με ανάγκασε να διαβάσω πολλά και εντελώς διαφορετικά και ανόμοια πράγματα που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που βλέπω γύρω μου τα πάντα. Παράλληλα, η σχέση του με την ελληνική γλώσσα έγινε ένα μεγάλο σχολείο για εμένα. Του χρωστώ πολλά.

     Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Είναι μια σχεδόν επώδυνη διαδικασία, ταυτόχρονα όμως λειτουργεί λυτρωτικά γι’ αυτό και εξασκεί αυτή τη δύναμη και τη γοητεία στη ζωή μου.

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Ποτέ δεν έχω έτοιμο υλικό στο συρτάρι μου. Και επειδή είμαι της άποψης ότι ένα λογοτεχνικό έργο αξίζει να έχει έναν αξιοπρεπή χρόνο ζωής προτιμώ κάθε φορά να αφήνω ένα βιβλίο μου να «ανασάνει». Αυτό επιτρέπει και σε μένα να μπορέσω να εργαστώ σε μια νέα ιδέα και να την παρουσιάσω όταν πραγματικά νιώθω ότι είναι έτοιμη, μεστή και αξίζει να φτάσει στον κόσμο. Συνήθως απαιτείται μια περίοδος δύο- τριών χρόνων για κάτι τέτοιο, οπότε, αν και υπάρχει κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, είναι νωρίς να μιλήσω για επόμενο βήμα.

Σας ευχαριστώ πολύ.

ΦΙΔΙ ΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

PIERRE LEMAITRE
Μετάφραση ΚΛΑΙΡ ΝΕΒΕ
Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Σελ. 334, Σεπτέμβριος 2022

 

     Ο Πιερ Λεμέτρ, ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία, γράφοντας αστυνομικά μυθιστορήματα. Έγραψε συνολικά έξη, τέσσερα από τα οποία αποτελούν την τετραλογία με ήρωα τον σπιθαμιαίο ντετέκτιβ Καμίγ Βεροβέν. Στη συνέχεια, εντελώς ξαφνικά, στράφηκε σε άλλου είδους μυθιστορήματα, -ιστορικά τα χαρακτηρίζει ο ίδιος- με την υπέροχη τριλογία που έχει γενικό τίτλο «Τα Παιδιά Της Καταστροφής».

     Αυτή η στροφή σε διαφορετική θεματολογία, παραξένεψε τους αναγνώστες του. «Συχνά αναγνώστες με ρωτούν «αν θα επιστρέψω μια μέρα στο αστυνομικό, στο νουάρ μυθιστόρημα». Συνήθως απαντώ ότι είναι μάλλον απίθανο, πράγμα που σημαίνει πως είμαι απολύτως σίγουρος πως όχι. Αυτό που μου αφήνει μια δυσάρεστη αίσθηση είναι πως έφυγα χωρίς προειδοποίηση. Πως εντέλει δεν αποχαιρέτησα κανέναν, πράγμα που δεν είναι στον τύπο μου».

     Έτσι-για να «αποζημιώσει» τους αναγνώστες του, οι οποίοι τον είδαν να αλλάζει θεματολογία- ανέσυρε από το συρτάρι του ένα νουάρ μυθιστόρημα που είχε γράψει παλιότερα και το οποίο δεν είχε ποτέ σταλεί σε εκδότη. «Λίγο αφότου το ολοκλήρωσα, ξεκίνησε μια δύσκολη περίοδος της ζωής μου. Όταν τελείωσε, τίποτα δεν ήταν πια ακριβώς όπως πριν. Αυτό το μυθιστόρημα ήταν πλέον πολύ μακριά μου. Μπήκε σε ένα συρτάρι και δεν ξαναβγήκε ποτέ αποκεί». Μέχρι σήμερα…

     Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στο… μακρινό (από άποψη τεχνολογικής εξέλιξης) 1985. «Στις ευτυχισμένες εποχές με τους τηλεφωνικούς θαλάμους και τους οδικούς χάρτες, όπου ο συγγραφέας δεν είχε λόγο να φοβάται ότι το κινητό τηλέφωνο, το GPS, τα κοινωνικά δίκτυα, οι κάμερες παρακολούθησης, η φωνητική αναγνώριση, το  DNA, τα αποθηκευμένα ψηφιακά αρχεία κλπ, θα μπορούσαν να καταστήσουν την ιστορία του μη αληθοφανή».

     Κεντρικός χαρακτήρας, είναι η Ματίντ Περέν. «Είναι εξήντα τριών ετών, κοντή, φαρδιά και βαριά. Κοιτάζοντας το πρόσωπό της, μαντεύει κανείς ότι κάποτε ήταν όμορφη. Πολύ όμορφη μάλιστα. Ορισμένες φωτογραφίες που χρονολογούνται  από τον πόλεμο, δείχνουν μια νεαρή κοπέλα με εκπληκτική χάρη, λυγερό κορμί, ξανθά μαλλιά που πλαισιώνουν ένα πρόσωπο γελαστό και τρομερά αισθησιακό. Σήμερα, φυσικά, όλα έχουν διπλασιαστεί, το σαγόνι, το στήθος, ο πισινός, αλλά έχει ακόμη εκείνα τα γαλανά μάτια, τα λεπτά χείλη και κάτι το αρμονικό στο πρόσωπο που παραμένει, κατάλοιπο της παλιάς της ομορφιάς».

     Κανείς δεν μπορεί να υποψιαστεί ότι αυτή η μάλλον δυσκίνητη 63χρονη χήρα του γιατρού Περέν, παρασημοφορημένη ηρωίδα της αντίστασης, είναι μια ανελέητη, ψυχρή δολοφόνος. Ότι είναι επίλεκτο μέλος μιας οργάνωσης, που εκτελεί συμβόλαια θανάτου! Ότι συνεχίζει την δραστηριότητα που είχε στον πόλεμο, όταν εκπαιδεύτηκε στα όπλα, έδειξε ιδιαίτερη έφεση στις δύσκολες κι επικίνδυνες αποστολές κι εκτελούσε άμεσα και χωρίς ερωτήσεις ή αντιρρήσεις, τις εντολές των ανωτέρων της.

     Όμως τώρα τελευταία κάτι δεν πηγαίνει καλά. Η Ματίλντ αγνοεί τις διαταγές, παραμελεί τις απαραίτητες προφυλάξεις, στη διάρκεια της εκτέλεσης των αποστολών χρησιμοποιεί αχρείαστη βία, μέχρι που μπερδεύει τους στόχους. Με λίγα λόγια γίνεται επικίνδυνη και κάποιος πρέπει να τη σταματήσει. Με δεδομένες όμως τις ικανότητές της, είναι εύκολο κάτι τέτοιο;

     Με το εξαιρετικό «Φίδι Με Κεφαλαία», ο Λεμέτρ, αποζημιώνει τους αναγνώστες, προτιμούσαν τη νουάρ συγγραφική του πλευρά. Χτίζει μια μοναδική πλοκή με συνεχείς ανατροπές, δημιουργεί πολύ ιδιαίτερους χαρακτήρες και διανθίζει το μυθιστόρημα με πινελιές χιούμορ, που αποφορτίζουν τον αναγνώστη και τον κάνουν να ξεχνά το αίμα που ρέει. Ένα μυθιστόρημα που δύσκολα το αφήνεις από τα χέρια σου πριν φτάσεις στο τέλος, όπου ο συγγραφέας επιφυλάσσει στους αναγνώστες την κορυφαία ανατροπή!

 

ΠΟΝΤΟΣ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΒΟΡΡΑ
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 231, Οκτώβριος 2022

      Ο Β. Αγτζίδης, συγγραφέας της ιστορικής μελέτης «Πόντος» και τον πολύ εύγλωττο υπότιτλο «Μια Ιστορία Από Τον Μικρασιατικό Βορρά» που παρουσιάζω σήμερα, είναι διδάκτορας σύγχρονης ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

    Ασχολείται πολλά χρόνια με την σύγχρονη ιστορία του Πόντου. Στην διάρκεια της ενασχόλησής του με το θέμα, διαπίστωσε ότι πολλά ζητήματα που αφορούν τον ποντιακό ελληνισμό, δεν αντιμετωπίζονται με τη δέουσα προσοχή από τους έλληνες ιστορικούς, σε σχέση με τη σημασία που έχουν αυτά τα γεγονότα ακόμα και για τη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας. Μόνο τα τελευταία χρόνια (τέλη της δεκαετίας του ’80), άρχισαν να τίθενται πιο πιεστικά κι έντονα αυτά τη ζητήματα, κυρίως από ποντιακές οργανώσεις. Μέχρι που στις 23 Φεβρουαρίου 1994 σημειώθηκε μια πολύ αξιόλογη εξέλιξη όταν με τον νόμο 2193/1994, η ελληνική Βουλή, αναγνώρισε την γενοκτονία των ποντίων από τον τουρκικό εθνικισμό την περίοδο 1914-1923. Όμως ακόμη κι αυτή η απόφαση, αντιμετωπίστηκε-σύμφωνα με τον συγγραφέα- με σκεπτικισμό, αρνητισμό, συγκατάβαση, ακόμη κι ανοιχτή εχθρότητα σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, από μεγάλο μέρος των ιστορικών.

     Η στάση αυτή των ιστορικών, υπήρξε η «θρυαλλίδα» που οδήγησε στην συγγραφή αυτού του βιβλίου, «που συμπυκνώνει τη δική μου ιστοριογραφική αντίληψη» και με το οποίο «επιχειρώ να ολοκληρώσω τη μελέτη του συγκεκριμένου θέματος, τοποθετώντας το Ποντιακό ζήτημα στο πραγματικό του πλαίσιο, αυτό του ευρύτερου Μικρασιατικού Ζητήματος ή καλύτερα του Ελληνικού Ζητήματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που αποχωρούσε πλέον από την Ιστορία».

     Το βιβλίο χωρίζεται σε οκτώ κεφάλαια («Οι μεταναστεύσεις», «Η εποχή του Τανζιμάτ», «Το Ανατολικό Ζήτημα», «Τα πληθυσμιακά Μεγέθη», «Η πρώτη φάση της γενοκτονίας 1914-1918», «Η ελληνική αντίσταση και οι επαναστάσεις στη Ρωσία», «Οι πολιτικές επιδιώξεις του ελληνισμού» και «Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, η δεύτερη φάση της γενοκτονίας και η νίκη των κεμαλιστών») στα οποία με τρόπο αναλυτικότατο, «παρουσιάζονται τα γεγονότα της σύγχρονης περιόδου που αφορούσαν στις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί κατά την τελευταία περίοδο του Ανατολικού Ζητήματος, την έξοδο μεγάλου μέρους των Ελλήνων του Πόντου στη Ρωσία κυρίως κατά τον 19^ο αιώνα, τις ευεργετικές επιπτώσεις του Τανζιμάτ, το πραξικόπημα των Νεότουρκων, την εμπλοκή των Γερμανών, την απόφαση και την υλοποίηση των γενοκτονιών, τις συνθήκες που διαμόρφωσε ο Α! Παγκόσμιος Πόλεμος, τον Εθνικό Διχασμό, τις προσπάθειες διαμόρφωσης ενός μεταοθωμανικού κόσμου στο δύσκολο περιβάλλον με την εμφάνιση της σοβιετικής Ρωσίας, τα αποκλίνοντα συμφέροντα των συμμάχων, τη μικρασιατική εκστρατεία και εντέλει την Καταστροφή και προσφυγοποίηση».

     Την πολύ σπουδαία αυτή μελέτη, που είναι εμφανές ότι αποτελεί προϊόν μεγάλης κι επίπονης έρευνας, συμπληρώνει εκτενέστατη ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία.

ΓΕΝΗΘΗΤΩ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΜΟΥ

BERND SCHWARZE
Μετάφραση ΧΡΥΣΑ ΜΠΑΝΙΑ
Εκδόσεις Ε.Ο. ΛΙΒΑΝΗΣ
Σελ. 494, Σεπτέμβριος 2022

      Το πρώτο μυθιστόρημα του προτεστάντη θεολόγου Μ. Σβάρτσε, είναι το θρίλερ «Γενηθήτω Το Θέλημά Μου», που βασίζεται σε μια ιδέα του πολύ γνωστού Σεμπάστιαν Φίτζεκ. Εκτυλίσσεται από τις 22 Μαρτίου μέχρι τις 2 Απριλίου, κατά κύριο λόγο στον ναό του Αγίου Πέτρου της (επινοημένης) πόλης Άλσμπεργκ της Γερμανίας.

     Ο πάστορας Μπένεντικτ Τέβες, είναι ο εφημέριος του Αγίου Πέτρου. Κατά γενική ομολογία, η υπηρεσία του στο ναό, δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένη. Εκτελεί τα χρέη του τυπικά και τα κηρύγματά του, είναι άνευρα και χωρίς έμπνευση. Με αποτέλεσμα λίγο-λίγο, το εκκλησίασμα να μειώνεται, κάτι που καταρρακώνει την αυτοπεποίθησή του κι επισύρει τα πικρόχολα σχόλια της συζύγου του, με την οποία οι σχέσεις τους, δεν βρίσκονται και στο καλύτερο επίπεδο. «Ακόμη κι έπειτα από εννέα και πλέον χρόνια υπηρεσίας στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου, το άγχος εξακολουθούσε να τον κυριεύει τα πρωινά της Κυριακής. Δεν ήταν απλώς τρακ, σαν αυτό που νιώθουν οι ηθοποιοί, η ταραχή των οποίων συνήθως υποχωρεί στην αρχή της παράστασης και ξεχνιέται με το τελικό χειροκρότημα. Όχι, ο Μπένεντικτ σε κάθε εμφάνισή του φοβόταν ότι το ποίμνιό του κάποια στιγμή θα τον περιγελούσε και θα τον πετούσε έξω από την εκκλησία. Δεν ήταν φαντασίωση ο φόβος της αποτυχίας. Η αποτυχία του είχε αρχίσει από καιρό».  

     Ένα βράδυ θα δεχθεί στον ναό, την επίσκεψη του Κ. Χάμπρικ, ο οποίος δεν φημιζόταν για τον θρησκευτικό του ζήλο! Μάλλον το αντίθετο συνέβαινε. «… ο Κλάους Χάμπρικ με την χοντροκομμένη φάτσα του. Ο ιδιοκτήτης επτά βενζινάδικων στο Άλσμπεργκ και στα περίχωρα και μιας σικάτης νεόπλουτης βίλας στη λίμνη. Ένας παθιασμένα κυνικός άνθρωπος». Επειδή η σύζυγος του Χάμπρικ, η Νικόλ, σε κάποιες συζητήσεις που έκαναν ανέφερε το όνομα του πάστορα, αυτός πίστεψε ότι είχαν σχέση, κάτι που φυσικά δεν ευσταθούσε. Έφτασε στην εκκλησία αποφασισμένος να «ξεκαθαρίσει» την κατάσταση. Για να πείσει μάλιστα τον πάστορα για τις… προθέσεις του, του έδειξε στο κινητό του τηλέφωνο, τη σκηνή του ιδιαίτερα άγριου ξυλοδαρμού της Νικόλ. Τότε, αντικρίζοντας το αποτρόπαιο αυτό θέαμα, για πρώτη φορά στη ζωή του, ο πάστορας οργίζεται πραγματικά. «Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα μια ανεξέλεγκτη ενέργεια διαπέρασε το κορμί του. Άρχισε από την κοιλιά και ανέβηκε ως το στέρνο, προχώρησε στους ώμους και χώθηκε στο δεξί του μπράτσο σαν βέλος. Από τα μάτια του μυαλού του άρχισαν να περνούν κροταλίζοντας έννοιες ασύνδετες, σαν τους δείκτες στο παλιό του ρολόι αναστροφής: φόβος/ πόνος/ γυναίκα/ αίμα/ σταυρός/ μητέρα/ θάνατος/ ήχος/ οργή. Έσφιξε τα δόντια τόσο πολύ, που έτριξαν. Το δεξί του χέρι άρπαξε γερά τον βαρύ σταυρό. Από το στόμα του ακούστηκε ένας ήχος όμοιος με αρχέγονη κραυγή. Έπειτα σήκωσε το χέρι και χτύπησε».

     Το χτύπημα αποδείχθηκε συντριπτικό. Ο μεγαλόσωμος Χάμπρικ, σωριάστηκε νεκρός στο πάτωμα του ναού. Μετά τα πρώτα δευτερόλεπτα ταραχής, ο μέχρι τότε άτολμος πάστορας, δρα με πρωτοφανή διαύγεια, ενεργητικότητα και μεθοδικότητα. Κρύβει το πτώμα με σκοπό να το μετακινήσει αργότερα και καθαρίζει τον χώρο ώστε να κρύψει τα ίχνη της πράξης του. Μια πράξη που θα τον απελευθερώσει από τις αγκυλώσεις του, και θα του χαρίσει αυτοπεποίθησή. Αυτό θα επιδράσει και στην παρουσία του στο ναό. Τα κηρύγματά του αποκτούν νέα πνοή, με αποτέλεσμα να γίνουν πόλος έλξης για τους πιστούς που κατακλύζουν το ναό σε κάθε λειτουργία. Παράλληλα η Νικόλ, στην οποία ο πάστορας αποκάλυψε το ίδιο εκείνο βράδυ τη δολοφονία, προσπαθεί να βρίσκεται διαρκώς κοντά του και να το στηρίζει. Τον βλέπει σαν τον σωτήρα της. Τον άνθρωπο που την λύτρωσε από την κόλαση που βίωνε στον γάμο της.

     Όμως οι Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες που καταδιώκουν όσους παραβαίνουν τους νόμους, βασανίζουν τον πάστορα, ο οποίος μετά από εσωτερική μάχη, θέλει να παραδοθεί…

     Πρόκειται για ένα «διαφορετικό» ψυχολογικό θρίλερ. Τόσο ο χώρος στον οποίο διαδραματίζεται, όσο και ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ιδιαίτεροι (ναός-πάστορας). Η ιστορία είναι εμπνευσμένη, με ωραία δομή, καλογραμμένη, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον, ενώ ξεχωρίζει η με μαεστρία δοσμένη περιγραφή της εσωτερικής μάχης του πάστορα. Χωρίς να λείπει λίγο πριν από το τέλος η σημαντική ανατροπή (εδώ γίνεται εμφανής η επιρροή του Σ. Φίτζεκ), που αλλάζει άρδην τα δεδομένα!