Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
ΣΕΛ. 234, Μάρτιος 2023

      

Μετά τους Ιστορικούς και Περιηγητικούς Οδηγούς που αφορούσαν την Θεσσαλονίκη των Οθωμανών και των Εβραίων, ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Χ. Ζαφείρης, μας παρουσιάζει αυτή τη φορά την «Θεσσαλονίκη των Βυζαντινών».

     «Η λαμπρότερη εποχή της Θεσσαλονίκης είναι η χιλιόχρονη παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδος. Στον καιρό της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν η δεύτερη μεγάλη πόλη της, η συμβασιλεύουσσα, που άσκησε ιδιαίτερη πολιτιστική ακτινοβολία στους γύρω λαούς. Την ίδια περίοδο η Θεσσαλονίκη υπήρξε κέντρο κοινωνικών και ιδεολογικών συγκρούσεων».

     Η σημασία που είχε η πόλη για την αυτοκρατορία συνετέλεσε ώστε να «προικιστεί» με σημαντικά δημόσια κτίρια και μεγαλοπρεπείς ναούς. «Σημαντική κληρονομιά της βυζαντινής Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και στον κόσμο είναι το πλούσιο καλλιτεχνικό απόθεμα των μνημείων της. Τα δεκαεφτά μνημεία της, χαρακτηρισμένα ως Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, προβάλλουν την Θεσσαλονίκη ως μοναδικό «μουσείο» της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης από τον 5^ο έως τον 15^ο αιώνα […] Με αυτά τα αρχιτεκτονικά κτίσματα, αντιπροσωπευτικά όλων των εποχών μιας πολύκροτης χιλιετίας η Θεσσαλονίκη αποτελεί στην παγκόσμια σφαίρα ένα ζωντανό και ανοιχτό μουσείο της εξέλιξης της βυζαντινής αρχιτεκτονικής».

     Την αναλυτική περιγραφή αυτών των μνημείων με τη βοήθεια πλούσιου φωτογραφικού υλικού έχει σαν κεντρικό άξονα ο εξαιρετικός οδηγός του Χ. Ζαφείρη. Μνημεία όπως η πολύπαθη Μέση οδός που εντοπίστηκε στη  διάρκεια των εργασιών για το Μετρό και κινδυνεύει να υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά από λανθασμένους χειρισμούς και αποφάσεις «Ένας μεγάλος δημόσιος δρόμος διέτρεχε κεντρικά τη Θεσσαλονίκη από τα δυτικά στα ανατολικά και προέτρεπε τους ταξιδιώτες να μείνουν στην πόλη μας και να εφοδιάζονται με όλα τα απαραίτητα. Εμείς επωφελούμασταν από αυτούς τους ανθρώπους και αποκτούσαμε αγαθά που δεν μπορούσε κανείς να το φανταστεί. Υπήρχε ένα πολύχρωμο πλήθος, αποτελούμενο από ντόπιους και ξένους, που σύχναζε ασταμάτητα στους δρόμους» (Ιωάννης Καμενιάτης, πρώτη δεκαετία του 10^ου αιώνα), η Μονή Βλατάδων, η Μονή Λατόμου ή Οσίου Δαβίδ, ο Ναός της Αγίας Σοφίας, ο Ναός του Αγίου Δημητρίου, ο Ναός του Αγίου Νικολάου Ορφανού, ο Ναός Αγίου Παντελεήμονα, ο Ναός Αγίων Αποστόλων, ο Ναός Παναγίας Αχειροποιήτου, και η Ροτόντα, ενώ γίνεται αναφορά και σε λιγότερο προβεβλημένα μνημεία. Παράλληλα, όπως και στους προαναφερθέντες οδηγούς, ο συγγραφέας περιγράφει το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο το οποίο οδήγησε στην δημιουργία τους, αλλά και καθόρισε την εξέλιξη της πορείας της πόλης.

     Ο Οδηγός, εκτός από το πολύ πλούσιο φωτογραφικό υλικό, περιλαμβάνει την χρήσιμη Ενοποίηση θεματικών ενοτήτων κατά μνημείο, που βοηθά τον αναγνώστη να έχει ολοκληρωμένη εικόνα για κάθε μνημείο, αφού ενοποιεί τις σχετικές διάσπαρτες αναφορές, γλωσσάρι, επιλεγμένη βιβλιογραφία και ευρετήριο μνημείων και τόπων.

     Ιδιαίτερα αξιόλογος οδηγός, εμπεριστατωμένος και αξιόπιστος. Ο οποίος παράλληλα μπορεί-λόγω των πολλών ιστορικών αναφορών-να διαβαστεί και ως συνοπτική Ιστορία της Θεσσαλονίκης, για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο!

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΣΚΕΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΜΤΣΙΟΣ
Εκδόσεις BELL
Σελ. 341, Σεπτέμβριος 2023

      Έχω γράψει και παλιότερα ότι παρακολουθώ τη συγγραφική πορεία του Γ. Δάμτσιου από την αρχή. Από τότε που εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα. Έχω διαβάσει σχεδόν όλα του τα βιβλία. Κι έχω εξάρει την ευρηματικότητά του καθώς και τη δημιουργική και γόνιμη φαντασία του. Η οποία στο «Πίσω Από Τις Μάσκες», καλπάζει σαν άγριο άτι! Οι γρίφοι που βάζει στις αστυνομικές Αρχές-κι ως εκ τούτου στους αναγνώστες-είναι δύσκολο να λυθούν, με αποτέλεσμα όσο κρατάει η ανάγνωση το ενδιαφέρον να παραμένει στα ύψη. 

     Ένας άντρας, που αποκαλεί τον εαυτό του Παγιδευτή, απάγει νεαρές γυναίκες, φορώντας μια τρομακτική μάσκα. «Φορούσε μια μάσκα που κάλυπτε πλήρως το πρόσωπό του. Παρόλο που ουσιαστικά ήταν ότι πιο ουδέτερο είχε αντικρύσει σε ολόκληρη τη ζωή της, η όψη της ήταν εντελώς τρομακτική. Μονόχρωμη, σε μια απόχρωση που μέσα στο μισοσκόταδο έφερνε περισσότερο προς το γκρίζο, με τρύπες για το στόμα, τη μύτη και τα μάτια. Στρογγυλές και κατάμαυρες».

     Στις γυναίκες αυτές, θέτει ένα φοβερό δίλλημα. Πρέπει να επιλέξουν αν θα δολοφονηθούν οι ίδιες ή δύο άλλα πρόσωπα στη θέση τους. Πρόσωπα που μπορεί να ανήκουν και στο κοντινό τους περιβάλλον.

     Όλα ξεκίνησαν μια Κυριακή του Αυγούστου. «…σήμερα Κυριακή 7 Αυγούστου, στη μία και μισή το ξημέρωμα, δύο αστυνομικοί της Άμεσης Δράσης έλαβαν σήμα να πάνε να ελέγξουν ένα διαμέρισμα, στο πρώτο όροφο μιας πολυκατοικίας, στην περιοχή της Τριανδρίας. Μια νεαρή που ζει μόλις δύο πόρτες παραδίπλα και επέστρεφε από τη βραδινή της έξοδο πρόσεξε ότι η πόρτα του εν λόγω διαμερίσματος ήταν ορθάνοιχτη και ανησύχησε. Πράγματι, λίγα λεπτά αργότερα, οι δύο αστυνομικοί που είχαν σπεύσει εκεί, εντόπισαν μια δολοφονημένη γυναίκα σε ένα από τα υπνοδωμάτια».

     Οι δυο αστυνομικοί αντίκρισαν ένα λουτρό αίματος. Η γυναίκα ήταν τόσο κατακρεουργημένη που δεν ήταν δυνατό να αναγνωριστεί. Μάλιστα ο δολοφόνος, είχε βάψει τον ένα τοίχο του δωματίου με το αίμα της!! Όπως είναι φυσικό το ειδεχθές έγκλημα κινητοποιεί τόσο την Υποδιεύθυνση Εγκλημάτων κατά Ζωής και Ιδιοκτησίας, όσο και τα μέλη της άτυπης Ειδικής Μονάδας Εξιχνίασης Κακουργημάτων, την οποίας ηγείται ο αστυνόμος Μαρτέλος. Αυτός αντιλαμβανόμενος αμέσως τη σοβαρότητα του περιστατικού, καλεί σε βοήθεια τους δύο ιδιωτικούς ερευνητές που είναι γνωστοί σαν «Ευγενείς Άγριοι». Όμως αυτοί έχουν δικά τους θέματα να λύσουν. Για πρώτη φορά η σχέση τους περνά τόσο σοβαρή κρίση. Η βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν είναι μικρή και αποσπασματική. Μέχρι που ο Παγιδευτής, βάζει στο στόχαστρο, αγαπημένα πρόσωπα του κοντινού τους περιβάλλοντος…

     Η σειρά των «Ευγενών Αγρίων», γίνεται όλο και πιο ενδιαφέρουσα από βιβλίο σε βιβλίο. Για μια ακόμη φορά, ο Γ. Δάμτσιος, εκπλήσσει ευχάριστα. Με την ξεχωριστή του ευρηματικότητα, τη φαντασία, την ικανότητα να δημιουργεί χαρακτήρες, να οδηγεί την πλοκή σε κορύφωση, την αγωνία στα ύψη και το σασπένς «στα κόκκινα», καθώς και με τον τρόπο που δομεί και αποτυπώνει αυτές τις ιστορίες. Το «Πίσω Από Τις Μάσκες» είναι ένα αστυνομικό θρίλερ που ο αναγνώστης δεν μπορεί να το αφήσει από τα χέρια του, πριν φτάσει στην τελευταία σελίδα. Αλλά ακόμη κι εκεί τον περιμένει μια αναπάντεχη έκπληξη και μια ανατροπή που προϊδεάζει για μια ενδιαφέρουσα και συναρπαστική συνέχεια! Την οποία θα περιμένουμε με πραγματικό ενδιαφέρον!

 

Η ΜΑΥΡΗ ΓΡΑΜΜΗ

JEAN CHRISTOPHE GRANGE
Μετάφραση ΤΙΝΑ ΠΛΥΤΑ
Εκδόσεις ΚΑΛΕΝΤΗΣ
Σελ. 588, Ιούνιος 2023

      Σε νέα έκδοση, με νέα μετάφραση κυκλοφορεί και πάλι (πρώτη έκδοση στα ελληνικά 2009)  το μυθιστόρημα του Ζ.Κ. Γκρανζέ «Η Μαύρη Γραμμή».

     Στις 7 Φεβρουαρίου 2003, στη Μαλαισία, συλλαμβάνεται ένας γάλλος, κατηγορούμενος για την αποτρόπαιη δολοφονία μιας νεαρής, της Περνίλ Μάζενσεν από την Δανία. «Όπως ανέφεραν τα πρώτα ανακοινωθέντα, οι γιατροί του Γενικού Νοσοκομείου του Τζαχόρ Μπαρού διαπίστωσαν 27 τραύματα στο σώμα της Μάζενσεν, από «αιχμηρό αγχέμαχο όπλο», ένα μαχαίρι. Υπήρχαν πληγές στα μέλη της, στο πρόσωπο και τον λαιμό, στα πλευρά και την περιοχή των γεννητικών οργάνων. «Παθολογική λύσσα» ήταν η διάγνωση των ειδικών σε μια συνέντευξη Τύπου στις 9 Φεβρουαρίου».

     Ο συλληφθείς είναι γνωστός τόσο στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, όσο και στην πατρίδα του τη Γαλλία. «Ονομάζεται Ζακ Ρεβερντί και δεν είναι άγνωστος. Πρώην πρωταθλητής διεθνούς φήμης, έχει καταρρίψει πολλές φορές το παγκόσμιο ρεκόρ άπνοιας στις κατηγορίες κατάδυσης no limits και «σταθερά βάρη» από το 1977 μέχρι το 1984. Εγκατέλειψε το αγώνισμα στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και εγκαταστάθηκε στη Νοτιοανατολική Ασία εδώ και μια δεκαπενταετία. Σαράντα εννέα ετών σήμερα, ζούσε μεταξύ Μαλαισίας, Ταϊλάνδης και Καμπότζης ως δάσκαλος καταδύσεων. Σύμφωνα με αρκετούς μάρτυρες ήταν ένας άνθρωπος χαμογελαστός, φιλικός αλλά και μοναχικός».

     Η υπόθεση κινεί το ενδιαφέρον του Μαρκ Ντιπεϊρά, που εργάζεται ως συντάκτης στην παρισινή σκανδαλοθηρική εφημερίδα Limier (Λαγωνικό). «Το Limier δεν είχε ενδοιασμούς, ποτέ και κανενός είδους […] το έντυπο, ειδικευμένο στο αστυνομικό δελτίο και στα κάθε λογής εγκλήματα, έπρεπε να προηγείται απ’ τις άλλες εφημερίδες και με διαφορά».

     Ο Ντιπεϊρά ξεκίνησε την καριέρα του ως αδίστακτος παπαράτσι. Αποφάσισε να εγκαταλείψει το κυνήγι διασημοτήτων, όταν ενεπλάκη στο δυστύχημα που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνα στο Παρίσι. Τώρα, παθιάζεται με την υπόθεση της Μαλαισίας. «Ο Ζακ Ρεβερντί ήταν η ενσάρκωση του Κακού, επιδίωκε έναν στόχο μυστικό. Ένα από εκείνα τα ακατέργαστα διαμάντια που τόσο καιρό αναζητούσε ο Μαρκ. Ένας φονιάς που χάρη στη νοητική του πειθαρχία θα πρέπει να είχε πραγματική αντίληψη του ψυχισμού του και θα μπορούσε να κάνει σαφές και ξεκάθαρο το πρόσωπο του εγκλήματος».

     Όταν προσπαθεί να βρει επαφή με τον φυλακισμένο συμπατριώτη του, για να «φιλοξενήσει» την ιστορία του στη φυλλάδα στην οποία εργάζεται, αποτυγχάνει παταγωδώς. Ο Ρεβερντί δεν μιλά σε κανέναν. Δεν έχει απαντήσει σε καμία ερώτηση ούτε καν των ανακριτικών αρχών και δεν έχει πει τίποτα ούτε για τη δολοφονία, ούτε για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ο Ντιπεϊρά όμως δεν είναι από αυτούς που δέχονται εύκολα την άρνηση. Είναι αποφασισμένος να πετύχει να του μιλήσει ο δολοφόνος και δεν θα διαστάσει να χρησιμοποιήσει κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο…

     Ένα ακόμη εθιστικό ψυχολογικό θρίλερ, γραμμένο από τον μετρ του είδους που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα. Εμπνευσμένη ιστορία με εξαιρετική σκιαγράφηση των χαρακτήρων και των ψυχολογικών τους διαδρομών, αλλά και ανατροπές μέχρι την τελευταία σελίδα.

Η ΝΑΟΥΣΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 1875-1940. ΤΟΜΟΣ Β! ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΙΩΤΑΣ
Έκδοση: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΑΟΥΣΑΣ
Σελ. 455, Δεκέμβριος 2022

 

     Κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος της επίπονης ερευνητικής εργασίας του Θ. Ζιώτα «Η Νάουσα Μέσα Από Τις Εφημερίδες 1875-1940». Ήδη ετοιμάζεται ο τρίτος, που θα αφορά την πολιτική ζωή.

     Ο δεύτερος τόμος, αφορά την οικονομική ζωή. Η αρχή της έρευνας αναφέρεται στην αγροτική οικονομία, στην οποία η κύρια δραστηριότητα ήταν η γεωργία, στους συνήθως μικρούς και διάσπαρτους κλήρους. Όπως επίσης και η εκμετάλλευση των πλούσιων δασικών εκτάσεων του Βερμίου, για την παραγωγή ξυλείας για διάφορες χρήσεις και ξυλοκάρβουνων. Για τις εκτάσεις αυτές δόθηκαν αγώνες επί αγώνων από τους κατοίκους για να περιέλθει η κυριότητά τους στον Δήμο Νάουσας. Κάτι που τελικά επετεύχθη και σήμερα ο Δήμος, είναι από τους μεγαλύτερους ιδιοκτήτες δασών. Μικρότερη αλλά όχι αμελητέα, είναι η συμβολή της κτηνοτροφίας.

     Ο έτερος πυλώνας της τοπικής οικονομίας ήταν το εμπόριο. Η ανάπτυξη του οποίου ευνοήθηκε από την ύπαρξη σιδηροδρομικού δικτύου (από το 1892 στη Νάουσα) και τη γειτνίαση με την Θεσσαλονίκη που αποτελούσε τον διαμετακομιστικό κόμβο προς την Ευρώπη. Τα δημοσιεύματα που αφορούν την εμπορική κίνηση στα καταστήματα της πόλης είναι λίγα και σε αυτά κυριαρχούν πύρινα άρθρα για την αισχροκέρδεια και την έλλειψη αγαθών.

     Όπως είναι φυσικό, το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου (περισσότερες από τις μισές σελίδες), καλύπτουν τα δημοσιεύματα που αφορούν την βιομηχανία. «Η βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης της Νάουσας άρχισε το 1875 με τη λειτουργία του πρώτου εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας στην πόλη και μέχρι τη δεκαετία του 1930, κάτω από ευνοϊκές συγκυρίες και πλεονεκτήματα που πρόσφερε η περιοχή, έφτασαν να λειτουργούν στην πόλη συνολικά δέκα εργοστάσια. Αυτή η μοναδική για τα Βαλκάνια συγκέντρωση τόσων πολλών εργοστασιακών μονάδων σε μια μικρή πόλη ήταν φαινόμενο για την εποχή και προσέδωσε στη Νάουσα μεγάλη αίγλη, που όμως δεν είχε αντίστοιχό της στο αστικό περιβάλλον και στην καθημερινή ζωή των κατοίκων».

     Η έρευνα δεν περιορίζεται μόνο στο πως και γιατί ιδρύθηκαν εδώ τα εργοστάσια. Εξετάζει ακόμα τις σχέσεις των εργοστασιαρχών με τις εκάστοτε κυβερνήσεις, τις μεταξύ τους σχέσεις ή αντιπαλότητες και αυτές με τις δημοτικές αρχές, οι οποίες στην πλειονότητά τους, έδιναν «γη και ύδωρ» στους βιομηχάνους. Κι όχι μόνο μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά. Αφού όπως προκύπτει από τις εφημερίδες, τους παραχωρούνταν οικόπεδα για να εγκαταστήσουν τις επιχειρήσεις τους, αλλά και τους επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν τα νερά της Αράπιτσας, χωρίς ουσιαστική ανταπόδοση στην πόλη. Εκτενής αναφορά γίνεται και στα δημοσιεύματα που αφορούσαν τις συνθήκες εργασίας. Τη φτηνή γυναικεία και παιδική εργασία, τα εξοντωτικά ωράρια, τα σκανδαλωδώς χαμηλά μεροκάματα, τα εργατικά ατυχήματα. Η έκτη και τελευταία ενότητα, είναι αφιερωμένη στον εργατικό συνδικαλισμό. Από την πρώτη απεργία του 1914, την «Πανεργατική Ένωση» του 1924, μέχρι την απαγόρευση του συνδικαλισμού από την Μεταξική δικτατορία της 4^ης Αυγούστου.

     Ο δεύτερος τόμος της επίπονης έρευνας του Θ. Ζιώτα είναι ένα σπουδαίο βιβλίο. Θέλω να του εκφράσω τον θαυμασμό μου για την αφοσίωση κι επιμονή με την οποία αναδιφά στα αρχεία των εφημερίδων για να φέρει σε πέρας την κοπιαστική αυτή εργασία και να δώσω συγχαρητήρια τόσο στον συγγραφέα όσο και στην Πολιτιστική Εταιρεία Νάουσας «Αναστάσιος Μιχαήλ Ο Λόγιος» για την ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση. Θα περιμένω τον τρίτο τόμο, που προβλέπεται να είναι εξίσου σημαντικός, όσο ενδιαφέροντες και πολύτιμοι για την τοπική Ιστορία, είναι οι δύο πρώτοι.