SΦΑΓΕΙΟ SΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΘΑΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 366, Φεβρουάριος 2011

      "Κλείνουμε" τον κύκλο των παρουσιάσεων βιβλίων που αφορούν τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα, με την παρουσίαση αυτού του μυθιστορήματος Η "αστυνομική" λογοτεχνία, μου αρέσει. Ιδιαίτερα αν υπερβαίνει το "αστυνομική" και γίνεται κάτι περισσότερο, μια τάση που εκπροσωπούν ιδιαίτερα οι Σκανδιναβοί συγγραφείς του είδους. Κάτι που συμβαίνει και με το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα. Γράφω τα αρχικά S των δύο λέξεων του τίτλου με λατινικούς χαρακτήρες, προσπαθώντας να αποδώσω κατά το δυνατό τον τίτλο, όπως είναι γραμμένος στο εξώφυλλο. Όπου είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να παραπέμπουν ευθέως στο σύμβολο των ταγμάτων εφόδου των Ναζί, τε περίφημα SS. Μια προσεκτική ματιά στο εξώφυλλο θα σας δώσει να καταλάβετε τι εννοώ.

     Βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη, στην αρχή της άνοιξης του 1943, μεσούσης της γερμανικής κατοχής. "Τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά το Γενάρη και την παράδοση της Έκτης Στρατιάς στο Στάλινγκραντ, όσο οι ήττες των Γερμανών διαδέχονταν η μία την άλλη και η αποχώρησή τους φαινόταν πλέον πιθανή, οι κάθε λογής πολιτικές ομάδες που ζούσαν στη σκιά της πόλης και θρέφονταν από την ανωμαλία, αλληλοσκοτώνονταν με ρυθμούς στρατοπέδου εξόντωσης. Οι κομμουνιστές και οι ταγματασφαλίτες σφάζονταν πια ανοιχτά στους δρόμους. Βόμβες στα σπίτια και στα μαγαζιά έσκαγαν κάθε ώρα της μέρας και της νύχτας, άνθρωποι σέρνονταν στα πεζοδρόμια κι εκτελούνταν για παραδειγματισμό ή έμεναν για πάντα ξαπλωμένοι στο κρεβάτι τους με μια σφαίρα στον κρόταφο".

     Μέσα σ' αυτό το κλίμα, άλλος ένας φόνος έστω και με δύο θύματα που βρέθηκαν σε περίεργη στάση, δεν θα ήταν εξαιρετική είδηση. Εκτός κι αν κινούσε το ενδιαφέρον του Φρανς Μάισνερ, του ιδιαίτερου γραμματέα του Μαξ Μέρτεν, ο οποίος "κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, ήταν αναπληρωτής διοικητής της Στρατιωτικής Διοίκησης Θεσσαλονίκης και Αιγαίου, καθώς επίσης και αντιπρόσωπος του Ναζιστικού Κόμματος". Επίσης είχε προσωπική διαταγή από τον Χίτλερ, να "τακτοποιήσει" το θέμα των Εβραίων της Ελλάδας.

     Την υπόθεση αναλαμβάνει ο ανθυπαστυνόμος Στέφανος Ασλάνογλου της Γενικής Ασφάλειας. Όταν φτάνει στον τόπο του εγκλήματος, βρίσκει τον υποδιοικητή της Γκεστάπο, υπολοχαγό Σούμπερτ. (Στη δράση του Φρανς Σούμπερτ -που δεν ήταν υπολοχαγός αλλά κατώτερος αξιωματικός- αναφέρεται το βιβλίο "Ναζιστική Τρομοκρατία Στην Ελλάδα", που παρουσίασα πριν από λίγες ημέρες). Ο Σούμπερτ, ούτε λίγο, ούτε πολύ, του ζητάει να κλείσει την υπόθεση με την εξήγηση ότι πρόκειται για ερωτικό έγκλημα μεταξύ ομοφυλόφιλων (όπως προκύπτει από την εμφάνιση των θυμάτων) και να τη βάλει στο αρχείο. Ο Ασλάνογλου δε φέρνει σοβαρές αντιρρήσεις-ποιός θα μπορούσε εξάλλου να αντιτεθεί στη θέληση της Γκεστάπο-και συνυπογράφει την αναφορά που συνέταξε ο Σούμπερτ, ικανοποιημένος που δεν θα χρειαστεί να ασχοληθεί με δύο ακόμα φόνους.

     Με την επιστροφή του στο κτίριο της υπηρεσίας του, συντάσσει μια ολιγόλογη αναφορά και φεύγει να ξεκουραστεί, αφού εκτός από ανθυπαστυνόμος, ήταν και ιδιοκτήτης ενός μαγαζιού (με συνέταιρο τον Αποστόλη κι ένα γερμανό στρατιωτικό και φυσικά κρυφά από της υπηρεσία) που πρόσφερε ποτά και γυναίκες σε όσους εκείνη την εποχή μπορούσαν να πληρώσουν: τους Γερμανούς, τους ταγματασφαλίτες και τους μαυραγορίτες.

     Την επόμενη όμως τον περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη. Ο διοικητής του, έξαλλος από την προχειρότητα με την οποία χειρίστηκε την υπόθεση και πιεζόμενος από υψηλά κλιμάκια της γερμανικής διοίκησης -όπου υπήρχαν συγκρουόμενα συμφέροντα όσο αφορά το χειρισμό της υπόθεσης-τον βάζει να ξαναπιάσει το νήμα της από της αρχή. Όμως εκτός από τα πτώματα που έχουν εξαφανιστεί μυστηριωδώς, το ίδιο μυστηριωδώς έχει εξαφανιστεί από τα εργαστήρια της Ασφάλειας, το φιλμ με τις πρόχειρες φωτογραφίες που έβγαλε ο βοηθός του, στον τόπο του εγκλήματος! Ο διοικητής του, του αφαιρεί την υπόθεση και τον θέτει σε αργία, όχι μόνο γιατί είναι θυμωμένος, αλλά και για να τον προστατέψει από την οργή των Γερμανών. Ο Ασλάνογλου το δέχεται με ανακούφιση. Δεν θέλει να τραβήξει την προσοχή των Γερμανών. Όχι μόνο λόγω του "μαγαζιού" που έχει, αλλά και για ένα πιο σοβαρό λόγο. Ένα μυστικό που αν αποκαλυφθεί θα του στοιχίσει τη ζωή: στο σπίτι του κρύβει μια νεαρή Εβραία με την οποία είναι ερωτευμένος. Και μάλιστα σε μια εποχή που οι Ναζί έχουν βάλει στο μάτι τα μέλη της πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης 46091 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς. Επέστρεψαν 1950. Κάτι που έδωσε την "ευκαιρία" σε κάποιους Θεσσαλονικείς ανώνυμους και επώνυμους, να βάλουν στο μάτι την ακίνητη περιουσία τους. Δύο χιλ. καταστήματα και δώδεκα χιλ. διαμερίσματα

     Τη συνέχεια για ευνόητους λόγους δεν την αποκαλύπτω. Όπως γράφω και στην αρχή, το μυθιστόρημα μπορεί να φέρει τον προσδιορισμό "αστυνομικό", αλλά είναι κάτι περισσότερο και έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Είναι συναρπαστικό καλογραμμένο, με γρήγορο κινηματογραφικό ρυθμό, περιγράφει εξαιρετικά το ζοφερό κλίμα της εποχής και είναι εξόχως διδακτικό,όσο αφορά πτυχές της σύγχρονης ιστορίας της Θεσσαλονίκης, που παραμένουν στο ημίφως, γιατί αν αποκαλυφθούν μπορεί να εξηγήσουν πολλά, αλλά θα ενοχλήσουν και πολλούς.

     Ο Θάνος Δραγούμης, γεννήθηκε το 1965. Έχει γράψει εννέα μυθιστορήματα ενηλίκων και τρία παιδικά. Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Ζει κι εργάζεται στην Αθήνα.