Ο ΤΖΕΒΝΤΕΤ ΜΠΕΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΙΟΙ ΤΟΥ

ORHAN PAMUK

Μετάφραση: ΣΤΕΛΛΑ ΒΡΕΤΟΥ 

Εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ 

Σελ. 792, Ιανουάριος 2012 

      Το έργο με το οποίο ξεκίνησε τη συγγραφική του καριέρα ο νομπελίστας τούρκος συγγραφέας Ο. Παμούκ και εκδόθηκε πριν από 30 χρόνια, αλλά μόλις φέτος μεταφράστηκε στα ελληνικά, παρουσιάζω σήμερα. Ένα ογκώδες βιβλίο, 800 πυκνογραμμένων σελίδων, στο οποίο, όπως γίνεται αντιληπτό από τον τίτλο, περιγράφει τη ζωή του Τζεβντέτ μπέη και της οικογένειάς του. Η εποχή που εκτυλίσσεται η ιστορία του, (μέσα της δεκαετίας του 1910 έως μέσα της δεκαετίας του 1970), είναι αυτή που διαμόρφωσε το πρόσωπο της σύγχρονης Τουρκίας. Και ο Τζεβντέτ μπέη, είναι μέλος μιας τάξης που εν πολλοίς αναδείχτηκε την εποχή αυτή, την τάξη των μεσοαστών εμπόρων. Έτσι γίνεται φανερό ότι ο συγγραφέας, χρησιμοποιεί την οικογενειακή ιστορία, ως πρόσχημα και ως όχημα για να περιγράψει κάτι ευρύτερο: μιας εποχή κοσμογονίας για τη γειτονική χώρα. Η Τουρκία, υπό τη διεφθαρμένη και ανεπαρκή κυβέρνηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμιτ Β!, μπαίνει σε μια πρωτοφανή οικονομική κρίση. Η ανάγκη για αλλαγή γίνεται επιτακτική. Πολιτικοί, αξιωματικοί και διανοούμενοι, δημιουργούν το κίνημα των νεότουρκων, που επιτυγχάνει να ανατρέψει το σουλτανικό καθεστώς. Η δημοκρατία εγκαθιδρύεται στις 29 Οκτωβρίου του 1923 από τον Μουσταφά Κεμάλ (που επονομάστηκε Ατατούρκ). Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ο Τζεβνέτ προσπαθεί να στήσει μια επιχείρηση στην Κωνσταντινούπολη, εξασκώντας το - όχι ιδιαίτερα «αξιοπρεπές» αλλά προσοδοφόρο - επάγγελμα του εμπόρου, στο οποίο κυριαρχούν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι. Τα όνειρά του εκτός από την επαγγελματική επιτυχία, περιλαμβάνουν και τη δημιουργία μιας οικογένειας. «Στη μέση της γέφυρας ένας γεροδεμένος άντρας μ’ ένα μεγάλο καπέλο και μια γυναίκα με ακάλυπτο πρόσωπο, κοίταζαν τη θάλασσα, κρατούσαν από τα χέρια τα παιδιά τους. «Μια οικογένεια σαν αυτή!» σκέφτηκε ο Τζεβντέτ μπέη». Το όνειρό του παίρνει σάρκα και οστά μετά το γάμο του με την κόρη ενός πασά. Παράλληλα, βλέπει γύρω του, τον κόσμο όπως τον ήξερε να καταρρέει και από τα ερείπια να γεννιέται κάτι νέο. Τις μεγάλες αλλαγές όμως, θα τις βιώσουν οι γιοί του, οι οποίοι με τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες τους, αντιπροσωπεύουν τις κυρίαρχες τάσεις που διαμορφώνονται στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Τουρκίας. Στο βιβλίο η Ιστορία κυριαρχεί, χωρίς σχεδόν ποτέ να είναι εμφανώς παρούσα! Τα ιστορικά γεγονότα τα αντιλαμβανόμαστε περισσότερο από τους υπαινιγμούς του συγγραφέα, παρά από ευθεία αναφορά σ’ αυτά, ακόμα κι όταν καθορίζουν την πορεία των χαρακτήρων του. Εντύπωση μου προκάλεσε το γεγονός, ότι τεχνηέντως, αποφεύγει την αναφορά σε «σκοτεινές» σελίδες, όπως η γενοκτονία των Αρμενίων, η Μικρασιατική καταστροφή, το πογκρόμ του 1955. Το βιβλίο είναι ενδιαφέρον, αφού παρουσιάζει στοιχεία από την καθημερινή ζωή και τις μεταβολές που συντελούνται στους κόλπους της κοινωνικής ζωής, τριών γενεών Τούρκων και περιέχει «εν σπέρματι» κάποια από τα ζητήματα, που απασχόλησαν τη μετέπειτα θεματική του. Θα ήταν όμως ακόμα πιο ενδιαφέρον, αν έλειπαν αρκετές σελίδες, αφού «παθαίνει» αυτό που παθαίνουν σχεδόν όλοι οι νέοι συγγραφείς: θέλει να πει όλα όσα έχει στο μυαλό του μονομιάς με αποτέλεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις να πλατειάζει αφόρητα. Συνιστάται ιδιαίτερα στους φανατικούς αναγνώστες του Τούρκου συγγραφέα (οι οποίοι είναι από όσο ξέρω αρκετοί).