Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΠΟΥ "ΓΚΡΙΖΑΡΕ" ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

 ΑΠΟ ΤΑ ΙΜΙΑ ΣΤΗ ΜΑΔΡΙΤΗ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥ-ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ

Σελ.411, Ιούνιος 2020

 

     Ένα εμπεριστατωμένο βιβλίο που αναφέρεται στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, είναι πάντα σημαντικό. Το «Η Συμφωνία Που «Γκρίζαρε» Το Αιγαίο» μετά και τις τελευταίες εξελίξεις στις ελληνικές θάλασσες και την Ανατολική Μεσόγειο, καθίσταται ακόμα πιο σημαντικό κι επίκαιρο αφού μάλιστα είναι γραμμένο από καλούς γνώστες των εθνικών θεμάτων.

     Οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, πέρασαν από πολλά στάδια. Υπήρξαν εποχές που οι σχέσεις αυτές ήταν πολύ καλές κι άλλες που ήταν ψυχρές. Μια από τις πιο σοβαρές κρίσεις που έφερε τις δύο χώρες για μια ακόμη φορά στα πρόθυρα του πολέμουήταν και αυτή που συμβατικά ονομάζουμε «κρίση των Ιμίων», τον Ιανουάριο του 1996. Για λίγες μέρες μεταφέρθηκαν στρατιωτικές δυνάμεις γύρω από τις βραχονησίδες των Ιμίων και αναπτύχθηκαν, φέρνοντας πολύ κοντά τη σύρραξη. Η εμπλοκή αυτή, κόστισε στην Ελλάδα τις ζωές τριών αξιωματικών που επέβαιναν σε ελικόπτερο που κατέπεσε λίγες ώρες πριν λήξη η κρίση, από τεχνικά αίτια σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα. Κυρίως όμως έδωσε την ευκαιρία στην Τουρκία να θέσει με τον πιο επίσημο κι εμφατικό τρόπο, αυτό που επιζητά διακαώς, με αταλάντευτη κι αξιοθαύμαστη επιμονή η τουρκική διπλωματία: την αμφισβήτηση της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας. Οι Τούρκοι διπλωμάτες και ΥΠΕΞ, ανεξαρτήτως του κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία, μάχονται διαρκώς να αμφισβητήσουν την ισχύ των Συνθηκών με τις οποίες «χαράχτηκαν» τα σύνορα των κρατών της περιοχής. Με μοναδική αφοσίωση προσπαθούν με κάθε μέσο να εκμεταλλευτούν τις καταστάσεις και να αφαιρέσουν τμήματα από την κυριαρχία των γειτόνων τους για να τα εντάξουν στο δικό τους κράτος (όπως π.χ. με την Κύπρο το 1974 ή τη Συρία το 2019).

     Η κρίση στα Ίμια, έληξε με την παρέμβαση των αμερικανών και του ΝΑΤΟ. «Για την Ουάσινγκτον, η συνεχιζόμενη εκκρεμότητα στο Αιγαίο ήταν η σπίθα που κινδύνευε ανά πάσα στιγμή να βάλει τη φωτιά που απειλούσε τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα της Ατλαντικής Συμμαχίας». 

     Οι ΗΠΑ στη συνέχεια προσπάθησαν να επιτύχουν να εξομαλύνουν τις διαφορές των δύο χωρών, χωρίς να μπουν στην ουσία της υπόθεσης. Δεν τους ενδιέφερε να επιβάλλουν το δίκαιο. Ήθελαν ησυχία στην περιοχή.  Μια αναταραχή, δυσκόλευε τους σχεδιασμούς τους στην ανατολική Μεσόγειο. Η ιδανική ευκαιρία δόθηκε τον Ιούλιο του 1997 στη Μαδρίτη. Στην σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που έγινε τότε, οι αμερικανοί παρουσίασαν ένα κείμενο στον Έλληνα πρωθυπουργό Κων. Σημίτη και τον Τούρκο πρόεδρο Σ. Ντεμιρέλ, που ονομάστηκε Διακήρυξη της Μαδρίτης και υπογράφτηκε στις 8 Ιουλίου 1997. Μία ετεροβαρής συμφωνία που είχαν ετοιμάσει οι αμερικανοί από την επόμενη των Ιμίων. Η συμφωνία αναγνώριζε για πρώτη φορά ότι η Τουρκία έχει «νόμιμα και ζωτικά συμφέροντα» στο Αιγαίο και δέσμευε τις δύο χώρες ότι δεν θα προχωρήσουν σε «μονομερείς ενέργειες», που για την Ελλάδα σήμαινε ότι δεν θα μπορεί να ασκήσει κυριαρχικά της δικαιώματα. Σε αντάλλαγμα δόθηκε στην Ελλάδα, μια αόριστη και μη δεσμευτική δήλωση για προσφυγή στη Χάγη για το θέμα των Ιμίων. Έτσι για πρώτη φορά «γκρίζαρε» το Αιγαίο. «Η ελληνική πλευρά οδηγήθηκε στην υπογραφή αυτής της συμφωνίας παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε-το αντίθετο μάλιστα-το οποιοδήποτε θετικό σημάδι από την Άγκυρα […] Η αποδοχή επίσης, εκ μέρους της χώρας μας, της ύπαρξης «νομίμων και ζωτικών» συμφερόντων της Τουρκίας στο Αιγαίο είχε προφανείς συνέπειες τις οποίες αντιμετωπίζει και σήμερα η ελληνική διπλωματία […] Ο χρόνος που ήλπιζε να κερδίσει με τη Συμφωνία της Μαδρίτης η ελληνική κυβέρνηση ήταν πολύ σύντομος και κάθε άλλο παρά περιόρισε την ένταση ή ακύρωσε τις αμφισβητήσεις».

     Μετά την υπογραφή της Συνθήκης, οι Τούρκοι αμφισβήτησαν την ελληνική κυριαρχία σε 130 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο. Το σκεπτικό τους είναι το εξής: Η Τουρκία είναι η συνέχεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με διάφορες διεθνείς και διμερείς συνθήκες τα εδάφη της αυτοκρατορίας διανεμήθηκαν στα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυσή της. Ανάμεσά τους υπάρχουν νησιά, που αναφέρονται ονομαστικά στις Συνθήκες. Όσα λοιπόν δεν αναφέρονται ονομαστικά, ισχυρίζονται ότι παρέμειναν εδάφη της αυτοκρατορίας και η Τουρκία ως διάδοχο κράτος τα δικαιούται! Βέβαια «ξεχνούν» πολύ βολικά ότι η Συνθήκη της Λωζάννης, παραχωρεί στην Τουρκία όσα νησιά και βραχονησίδες δεν αναφέρονται σε διάφορες Συνθήκες και βρίσκονται σε απόσταση μέχρι τρία μίλια από τις ακτές. Τα Ίμια και οι γύρω βραχονησίδες των Δωδεκανήσων, που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947, μπορεί να βρίσκονται σε μικρότερη απόσταση, αλλά αναφέρονται ως Ιταλικό έδαφος σε προσάρτημα μιας Ιταλοτουρκικής Σύμβασης του 1932. Η Τουρκία με διάφορους νομικούς και νομικίστικους ισχυρισμούς, αρνείται την εγκυρότητά της.

     Το βιβλίο των Μ. Ιγνατίου και Ν. Μελέτη, με μεθοδικότητα αναλύει την πορεία προς το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου που δρομολόγησε η αμερικανική διπλωματία, μέσα από την παρουσίαση απόρρητων τηλεγραφημάτων που αντάλλαξαν οι πρεσβείες Αθηνών και Άγκυρας των ΗΠΑ με το ΥΠΕΞ. Ακόμη περιλαμβάνει τηλεγραφήματα που αφορούν την περίοδο πριν και μετά την κρίση των Ιμίων, που δείχνουν ότι οι ΗΠΑ είχαν προαποφασίσει κάποιου είδους συμφωνία κι έκαναν ότι ήταν δυνατό να την επιβάλλουν και μετά την υπογραφή της, να την κρατήσουν «ζωντανή». Ιδιαίτερα διαφωτιστικό και «διδακτικό» βρήκα το τηλεγράφημα ATHENS 06781 051454Z που στέλνει η πρεσβεία των Αθηνών στο State Department, τον Σεπτέμβριο του 1997 και στο οποίο αναλύεται η οπτική της αμερικανικής διπλωματίας στο θέμα «Οι σχέσεις της Ελλάδας με τους γείτονές της βάσει συνθηκών» (σελ. 231-240 στο βιβλίο). Το ίδιο σημαντικά είναι τα τηλεγραφήματα που απευθύνονται σε αμερικανούς αξιωματούχους που επρόκειτο να επισκεφθούν την Ελλάδα για επίσημες συνομιλίες και συναντήσεις ώστε να είναι προετοιμασμένοι. Τέλος, εξίσου διαφωτιστική είναι η έκθεση 97-799 που απευθύνεται στα μέλη του Κογκρέσου κι έχει τίτλο «Ελλάδα και Τουρκία. Ζητήματα του Αιγαίου-το ιστορικό υπόβαθρο και οι πρόσφατες εξελίξεις».

     Εξαιρετικό βιβλίο από δύο δημοσιογράφους που τιμούν το επάγγελμά τους και προσπαθούν πάντα να αναδείξουν και να φωτίσουν μέσα από τα έγκυρα και ολοκληρωμένα ρεπορτάζ και την έρευνα που πραγματοποιούν, την πορεία των σχέσεων της Ελλάδας (αλλά και της Κύπρου) με την Τουρκία.