Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 387, Νοέμβριος 2014

     Η διάλυση και στη συνέχεια ο πόλεμος-ή για να είμαι πιο ακριβής-οι πόλεμοι στη Γιουγκοσλαβία, κόστισαν στην οικονομία της Βόρειας Ελλάδας πολλά. Διότι αποκόπηκε η σιδηροδρομική σύνδεση με τις δυτικοευρωπαϊκές αγορές, με αποτέλεσμα το κόστος μεταφοράς των αγροτικών κυρίως προϊόντων, να εκτοξευθεί. Τα προϊόντα έγιναν μη ανταγωνιστικά λόγω υψηλής τιμής και τελικά οι αγορές αυτές «χάθηκαν» για πάντα.

     Το πώς και γιατί έφτασε στη διάλυση και τον εμφύλιο πόλεμο-με τεράστιο κόστος σε όλους τους τομείς, η άλλοτε κραταιά Γιουγκοσλαβία, εξηγεί με την διεισδυτικότατη μελέτη του ο δημοσιογράφος Σ. Τζίμας. Αναλύει τις αιτίες, περιγράφει τις αγριότητες που διέπραξαν τακτικοί στρατοί αλλά και παραστρατιωτικές ομάδες σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, αλλά κυρίως γράφει κάποιες πικρές αλήθειες, για το πώς αντιδράσαμε ως λαός και ως ηγεσία στην κρίση.

     Ο δημιουργός και ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, πέθανε στις 4 Μαΐου 1980. Αυτό ήταν το κομβικό σημείο για την συνέχιση της ύπαρξης της χώρας. «Παρότι οι Γιουγκοσλάβοι βομβαρδίζονταν συνεχώς από την κομματική και κρατική προπαγάνδα, με την ψευδαίσθηση ότι ο ανυπέρβλητος ηγέτης θα κυβερνάει εσαεί δια του πνεύματός του, το οποίο φυσικά ενσάρκωνε το ίδιο το σύστημα που είχε εγκαθιδρύσει, οι πάντες αντιλαμβάνονταν ότι στις 4 Μαΐου και ώρα 15:04 το ρολόι της ιστορίας για τη Γιουγκοσλαβία είχε αρχίσει να μετράει αντίστροφα. Ήταν θέμα χρόνου η πολυεθνοτική χώρα να εισέλθει σε τροχιά θεσμικής αποσύνθεσης, αφού εξέλειπε το στιβαρό χέρι που θα συγκρατούσε τις φυγόκεντρες εθνοτικές δυνάμεις που θα έβρισκαν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν. Το ξήλωμα του «πουλόβερ» δεν θα αργούσε να ξεκινήσει».

     Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η κατάσταση «μύριζε μπαρούτι». Οι Σλοβένοι με δημοψήφισμα, είχαν αποφασίσει την απόσχιση από τη Γιουγκοσλαβία, οι Κροάτες εξοπλίζονταν για να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους ακόμα και με τα όπλα (όπως και έγινε), ενώ οι Σέρβοι της Κράινα, που είναι περιοχή της Κροατίας, επιθυμούσαν την ένωση με τη Σερβία! Κι ακόμα δεν είχε μπει στο «παιχνίδι» η Βοσνία, όπου τα πράγματα ήταν ακόμα πιο περίπλοκα. Όπου Βόσνιοι, Κροάτες, Σέρβοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, ζούσαν ο ένας δίπλα στον άλλο. Και πράγματι σύντομα η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. «Δεν χρειάστηκαν παρά δέκα χρόνια, για να διαμορφωθούν όλες εκείνες οι συνθήκες που θα οδηγούσαν με τον πλέον τραγικό τρόπο στην κατάρρευση του Γιουγκοσλαβικού πειράματος».

     Ο Σ. Τζίμας βρέθηκε από την πρώτη ώρα στο πεδίο των μαχών και υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας. Από τότε ξαναβρέθηκε  πολλές φορές στο επίκεντρο των γεγονότων, γράφοντας ρεπορτάζ και παίρνοντας συνεντεύξεις ακόμα και από πρωταγωνιστές των γεγονότων στους οποίους δύσκολα έβρισκε κανείς πρόσβαση, για την εφημερίδα στην οποία εργαζόταν (αρχικά Τα Νέα και στη συνέχεια την Καθημερινή). «Όλο αυτό τον όγκο των επιτόπιων ρεπορτάζ, των συνεντεύξεων και των ανταποκρίσεων τον επεξεργάστηκα ξανά και παρουσιάζεται στον παρόν βιβλίο. Ειδικά για τις ανάγκες πληρότητας της αφήγησης του βιβλίου, μίλησα με αρκετούς από τους πρωταγωνιστές αυτής της περιόδου, όπως ο Κ. Μητσοτάκης οι οποίοι μου αποκάλυψαν άγνωστες πτυχές των όσων είχαν συμβεί και πρόσθεσαν πλούσιο πρωτογενές υλικό».

     Αυτά τα «ατού» που είχε στα χέρια του ο έγκριτος δημοσιογράφος τα εκμεταλλεύτηκε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με πνεύμα ανοιχτό και γνώμονα την αποκάλυψη της αλήθειας. Δε δίστασε να πει τα «σύκα-σύκα» και να καταρρίψει μύθους περί «καλών» και «κακών» που είναι ακόμα βαθιά ριζωμένοι στην ελληνική κοινή γνώμη. Ως αποτέλεσμα έχουμε ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί λόγω της εξαιρετικής σημασίας που έχει, λόγω των σημαντικών πληροφοριών που περιλαμβάνει αλλά και της ρέουσας γραφής, που μετατρέπει το κείμενο σε συναρπαστικό αφήγημα.