1821. Η ΑΡΧΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ

ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ
ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 375, Φεβρουάριος 2013

     Ένα βιβλίο που γράφτηκε για παιδιά, αλλά μπορεί (και πρέπει) να διαβαστεί από ανθρώπους κάθε ηλικίας, είναι το «1821». Όπως γίνεται φανερό από τον τίτλο ακόμη, το βιβλίο αφορά τον ξεσηκωμό των Ελλήνων και τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους. Προσπάθειες που δυστυχώς δεν ευοδώθηκαν και γι’ αυτό, η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει τις τεράστιες παθογένειες που την ταλανίζουν.

     Η συγγραφέας, επειδή ξέρει το «κοινό» της, σε αντίθεση με τους συγγραφείς των σχολικών βιβλίων, δεν επιβαρύνει το κείμενο με ανούσιες «υπολεπτομέρειες» που ενδιαφέρουν μόνο τους ιστορικούς. Κάνει μια εξιστόρηση της επανάστασης εστιάζοντας στα κύρια γεγονότα, ενθαρρύνοντας τον αναγνώστη να σκεφτεί κι όχι να απομνημονεύει. «Φαντάσου πως στέκεις εμπρός σ’ έναν μεγάλο πίνακα με δεκάδες ρολόγια, ρολογάκια, δείκτες, χρωματιστά φώτα, καμπανάκια. Σου ζητούν να μάθεις να περιγράφεις αυτόν τον πίνακα και το βρίσκεις δουλειά πολύ δύσκολη, ανιαρή και τελείως άχρηστη. Κάτι τέτοιο μας συμβαίνει συχνά με την Ιστορία και το μάθημά της. Αυτό, λοιπόν, που θέλω εγώ είναι να σε κάνω να δεις το πώς λειτουργεί ο μεγάλος αυτός πίνακας, τι κάνει τα φωτάκια ν’ αναβοσβήνουν και τα ρολόγια να γυρίζουν και κυρίως-κυριότατα-να καταλάβεις τι μετρά ο πίνακας. Γιατί τότε θα δεις πως η Ιστορία μετρά τη ζωή μας, τη ζωή τη δική μου και τη δική σου, όχι σε κάποιο αόριστο περασμένο χρόνο αλλά σήμερα, εδώ που μιλάμε, τώρα».

     Αποφεύγει να αναπαράγει μύθους που αναπτύχθηκαν γύρω από την ελληνική επανάσταση-που δυστυχώς είναι ευρέως διαδεδομένοι και παραδεκτοί ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες-ενώ δεν διστάζει να κατακρίνει κάποιες πράξεις πρωταγωνιστών όταν χρειάζεται, όταν θεωρεί ότι έσφαλαν ή με τις πράξεις τους έβαλαν σε κίνδυνο την έκβαση του αγώνα, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Ιδιαίτερα για όσους, για να αποκομίσουν προσωπικό όφελος δε δίστασαν να εμπλακούν σε εμφύλιες διαμάχες και αντί να πολεμούν τον κοινό εχθρό, έστρεψαν τα όπλα κατά των μέχρι χθες συναγωνιστών τους.

     Μεγάλο μέρος του βιβλίου, περιγράφει τις προσπάθειες που έκανε ο πρώτος Έλληνας Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ο μόνος-κατά την ταπεινή προσωπική μου άποψη-έλληνας πολιτικός που έβαλε πάνω από το προσωπικό του συμφέρον, το συμφέρον της πατρίδας. Ο οποίος όχι μόνο δε χρησιμοποίησε το κράτος ως αγελάδα προς άρμεγμα και για την τακτοποίηση ημετέρων, αλλά αντίθετα διέθεσε το σύνολο της περιουσίας του, προς όφελος την Ελλάδας και των φτωχών Ελλήνων. Έφθασε σε μια ρημαγμένη από τον πόλεμο περιοχή που δεν μπορούσε ούτε τους κατοίκους της να θρέψει και προσπάθησε δουλεύοντας άοκνα, ακατάπαυστα και νυχθημερόν, να διαμορφώσει θεσμούς, στρατό, ναυτικό, υποδομές, με ελάχιστους πόρους. Όμως, οι σύγχρονοί του, αντί να τον ευχαριστήσουν, τον δολοφόνησαν. Γιατί; «Η σύγκρουση των συμφερόντων ήταν αδυσώπητη-από τη μια το κράτος που εννοούσε να δημιουργήσει ο Καποδίστριας και από την άλλη οι διάφοροι παλιοί, αλλά και νέοι, πυρήνες προνομίων και εξουσίας που του αντιστέκονταν λυσσαλέα». Τραγικό παράδειγμα οι απαιτήσεις για πολεμικές αποζημιώσεις των Υδραίων, που οδήγησαν στην πυρπόληση της ναυαρχίδας «Ελλάδα» του υποτυπώδους ελληνικού στόλου από τον Ανδρέα Μιαούλη, τον μέχρι πρότινος «φόβο και τρόμο» των Τούρκων.

     Το βιβλίο είναι εξαιρετικά γραμμένο και παρά το γεγονός ότι είναι βιβλίο ιστορίας, είναι ευκολοδιάβαστο σαν ένα καλό μυθιστόρημα. Πολύτιμο βοήθημα για όποιον θέλει να προσεγγίσει την Ελληνική επανάσταση είτε είναι παιδί είτε ενήλικος, νηφάλια, χωρίς «πατριωτικές» και εθνικιστικές εξάρσεις και μεγαλοστομίες, απογυμνωμένο από τις ανόητες μυθολογίες που έχουν στηθεί γύρω από το γεγονός, που σε βάζει να σκεφτείς και δείχνει πως το παρελθόν καταφέρνει να προσδιορίζει τον παρόν.

     Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται μικρός κατάλογος βιβλίων (ιστορικά, απομνημονεύματα, μυθιστορήματα) που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω μελέτη.